De welvaart neemt toe, maar de verdeling ervan is ongelijk. Wat ligt hieraan ten grondslag, hoe kunnen we dat anders doen en wat hebben we daarvoor nodig? Het Erasmus Initiatief 'Dynamics of Inclusive Prosperity' (DoIP) is een internationaal expertisecentrum voor brede welvaart. Filosofen, bedrijfskundigen en juristen doen samen onderzoek en geven advies. Dus niet alleen denken, maar ook doen. Prof.dr. Martin de Jong, wetenschappelijk directeur van DoIP, geeft zijn visie op brede welvaart.
Wat zijn jouw drijfveren om je in te zetten voor brede welvaart, oftewel een eerlijke verdeling van welvaart?
"Mijn overtuiging is dat maatschappelijk welzijn en materiele welvaart moeten samengaan. Sinds ik voor Dynamics of Inclusive Prosperity werk, kwam dat steeds meer naar voren. Veel mensen die naar brede welvaart kijken, zien dat strak economisch, ik trek het politieke circuit erbij. De opkomst van antisysteempartijen bijvoorbeeld, komt niet uit de lucht vallen. Dat komt voort uit onvrede over beleidsmakers die roepen dat er economische groei is terwijl de meeste mensen dat niet ervaren. In de signalen van mensen zit veel meer realiteitszin dan in officiële cijfers."
Jullie werken bij DoIP met bedrijfskundigen, juristen en filosofen, is dat voldoende?
"Natuurlijk is er veel meer dan die drie disciplines die, zeker vanuit de economie, sociologie en bestuurskunde, belanghebbende dingen te zeggen hebben. Brede welvaart gaat over het menselijk bestaan en om daarvan een geïntegreerd beeld te ontwikkelen, heb je inzichten uit diverse disciplines nodig."
"In de signalen van mensen zit veel meer realiteitszin dan in officiële cijfers"
Martin de Jong
Wetenschappelijk directeur van expertisecentrum voor brede welvaart
Het DoIP heeft ook een praktische rol en adviseert bijvoorbeeld overheden. Heb je daarvan een voorbeeld?
"Toevallig had ik hiervoor een gesprek met mensen van de Blankenburgverbinding, een tunnelproject onder de waterweg van Nissewaard aan de ene kant naar Vlaardingen en Maassluis aan de andere kant. Gemeenten zien deze verbinding als een ideale opening om de banden te versterken tussen de noord- en de zuidoever van de waterweg. In deze deelregio speelt het hele plaatje van sociaaleconomische problematiek: hoge werkloosheid, slechte arbeidsparticipatie, allerlei vormen van achterstelling, slechte onderwijsprestaties, uitvallende mbo'ers. Wij hebben een analyse gemaakt van de ervaren brede welvaart op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, milieukwaliteit, mobiliteit en toegang tot allerlei voorzieningen. Daarnaast hebben we in kaart gebracht hoe overheden, het bedrijfsleven en onderwijs naar die problematiek kijken. Vervolgens brengen wij verslag uit aan die gemeenten over de aard van de problematiek, en wat wij zien als bruikbare ontwikkelopties voor de toekomst. Natuurlijk draagt die tunnel bij aan groeiende welvaart, maar wij trekken dat breder. Het gaat bijvoorbeeld over verbindingen tussen scholen, het bedrijfsleven en het ministerie om de schreeuwende behoefte aan technisch geschoold personeel op te lossen."
Vind jij dat we groot moeten denken of juist klein?
"Als ik groot denk, zeg ik: we moeten ons belastingstelsel drastisch veranderen. Er worden miljarden euro’s het land uit gesluisd naar bankrekeningen van grootaandeelhouders elders op de wereld. Daar doen we niks tegen, sterker, er wordt gezegd dat die mensen talent hebben, het zijn ondernemers en investeerders die we ter wille moeten zijn. Tegelijkertijd hebben lokale overheden en het onderwijs te weinig financiële middelen om de kwaliteitsslag te maken die we nodig hebben. Nederland heeft Shell en Unilever zogenaamd verloren, maar veel research en productie vindt nog steeds hier plaats en is afhankelijk van ons MKB. Dat zijn mensen die hier worden opgeleid, de arbeidsmarkt betreden en wél belasting betalen. Die moeten we koesteren. Als er maar een klein deel van dat grote geld vrijkomt, kan dat aan mooie doelen worden besteed waar heel Nederland iets aan heeft. Het kleine denken is dat er allerlei knelpunten op de arbeidsmarkt en in het onderwijs zijn, waaraan met beperktere ingrepen iets gedaan kan worden. Die nood aan technisch geschoolden vereist maatwerk dat beantwoordt aan direct ervaren schaarste. Bedrijven en onderwijsinstellingen moeten veel beter samenwerken en de wijze waarop het ministerie van onderwijs naar diploma’s kijkt, is niet is wat de arbeidsmarkt nodig heeft."
Welke uitdagingen liggen er nu?
"Een heleboel, maar als ik er één moet noemen, denk ik dat de sociaaldemocratie zijn missie al jaren verwaarloost. Die had in kaart moeten brengen dat de koopkracht van de onderklasse terugliep en dat proces in beeld moeten brengen en houden. Enerzijds is er gebrek aan solidariteit tussen mensen aan de onderkant van de samenleving - los van ras, geslacht of godsdienst - die elkaar als vijanden zien, terwijl ze in hetzelfde schuitje zitten. Anderzijds zijn de linkse partijen naar het midden opgeschoven waardoor ze hun natuurlijke achterban onvoldoende serieus nemen. Dat zet de deur wagenwijd open voor linkse en vooral rechtse antisysteempartijen die zich afkeren van maatschappelijke verbetering, niet vechten voor sociaaleconomische rechten, maar zondebokken zoeken. Het neoliberale beleid is misschien wel de reden dat de maatschappelijke ongelijkheid steeds groter is geworden, maar de onwil van links om zichzelf kritisch te bezien en om de onderklasse te blijven verdedigen, is de andere kant van de medaille. Dat is mijn een persoonlijke analyse."
En tot slot?
"Bij studies naar brede welvaart gaat veel energie naar het ontwikkelen van indicatoren op allerlei terreinen: voor gezondheid, de kwaliteit van het onderwijs, de hoeveelheid groen en de toegang tot voorzieningen. Dat is prima omdat het de aandacht verbreedt, maar ik vind het jammer dat het bij die analyse blijft en maatregelen die nu nodig zijn vaak buiten beeld blijven. We zouden meer energie moeten steken in het nadenken over welke knelpunten we het snelst en het meest effectief kunnen oplossen."
- Professor
- Meer informatie
Martin de Jong studeerde bestuurskunde aan de EUR en de Universiteit Leiden en promoveerde (in 1999) in 'Systems Engineering and Policy Analysis' aan de TU Delft. Aan de faculteit Techniek, Beleid en Management werkte hij daar onder andere als Antoni van Leeuwenhoek-onderzoekshoogleraar in 'Stedelijke en infrastructurele ontwikkeling in China'. Martin is sinds de oprichting in 2018 wetenschappelijk directeur van het Erasmus Initiatief 'Dynamics of Inclusive Prosperity', een onderzoeksinitiatief van de Erasmus School of Law (ESL), Rotterdam School of Management (RSM) en Erasmus School of Philosophy (ESPhil). Daarnaast is hij hoogleraar bij zowel ESL als RSM en als gasthoogleraar verbonden aan het Institute for Global Public Policy aan Fudan University (China) en HEC-Liège (België).
- Gerelateerde content
