Kinderen tussen de twaalf en achttien jaar die een strafbaar feit begaan, worden in beginsel berecht volgens het jeugdstrafrecht. Het jeugdstrafrecht wordt gekenmerkt door een sterk pedagogisch karakter, het centraal stellen van het belang van de jeugdige verdachte en lagere straffen. De hersenen van kinderen zijn immers niet volgroeid en er kan niet verwacht worden dat ze altijd het gevolg van hun acties kunnen overzien. Ondanks dat de jeugdcriminaliteit afneemt, worden de gepleegde delicten door jonge daders steeds zwaarder. Zouden zestien- en zeventienjarigen niet eerder via het volwassen strafrecht moeten worden gestraft? Momenteel wordt dat sporadisch gedaan, maar VVD-Kamerlid Ruud Verkuijlen pleit in een opiniestuk in de Telegraaf dat dit in het vervolg bij bepaalde delicten de regel zou moeten worden in plaats van de uitzondering. Aan Jolande uit Beijerse, hoogleraar Justitiële Jeugdinterventies en universitair hoofddocent Strafrecht aan Erasmus School of Law, werd door de krant een reactie gevraagd. Daarin legt ze uit waarom het voorstel van Verkuijlen niet de oplossing is.
In artikel 77b Wetboek van Strafrecht wordt aan de rechter de mogelijkheid gegeven om een volwassenensanctie te kunnen toepassen op een zestien- of zeventienjarige. Dat kan als de rechter gezien de ernst van het begane feit, de persoonlijkheid van de dader of de omstandigheden waaronder het feit is begaan vindt dat een volwassen sanctie opgelegd zou moeten worden. “Vrijwel geen enkel ander Europees land maakt een uitzondering op die bovengrens van achttien jaar”, zegt Uit Beijerse. Er wordt ook wel gebruik gemaakt van deze bevoegdheid. “Er zijn gevangenisstraffen tot wel 18 jaar opgelegd, al dan niet in combinatie met tbs die in het uiterste geval tot levenslang kan worden verlengd. Dit is een enorm vergaande mogelijkheid”.
Netwerk van criminelen en uitzicht op florerende criminele carrière
“Tekenend is dat jongeren zelf soms liever in de gevangenis zitten omdat ze daar ‘hun ding’ kunnen doen”, betoogt Uit Beijerse in haar opiniestuk in de Telegraaf. “Ze hoeven (en kunnen) – anders dan in de jeugdgevangenis – niet naar school en na jaren verlaten ze de gevangenis dan zonder enig perspectief. Behalve dan dat op een criminele carrière, waarvoor ze al die jaren een groot netwerk hebben opgebouwd.”
In de jeugdgevangenis wordt gewerkt aan gedragsverandering. Dat kan bijvoorbeeld door het opleggen van een PIJ-maatregel, een soort jeugd-tbs, wanneer sprake is van een ontwikkelingsstoornis of psychische aandoening van de jeugdige. “Uit gesprekken met jongeren in de jeugdgevangenis weet ik dat hun grootste angst is om een PIJ-maatregel opgelegd te krijgen”, betoogt Uit Beijerse verder, in reactie op de stelling van haar opponent dat jongeren dit een lachertje vinden. “Deze kan steeds worden verlengd, tot zeven jaar, en je wordt constant in de gaten gehouden en afgerekend op je gedrag. Na afloop kan deze bij uitzondering zelfs worden omgezet naar een volwassen-tbs die dus levenslang kan duren”, gaat ze verder.
Kinderen straffen als volwassenen is niet de oplossing
“Het voorstel om zestien- en zeventienjarigen als regel volwassenstraffen op te leggen bij ernstige feiten lijkt dus behalve overbodig ook contraproductief”, besluit Uit Beijerse. De hoogleraar voegt er nog aan toe dat ze de zorgen wel deelt, maar dat het toepassen van volwassenstraffen niet de oplossing is: “Het biedt ook geen oplossing voor het probleem van de jongens die met grote messen over straat lopen of zich laten ronselen om voor geld klusjes te doen voor de georganiseerde misdaad. Die jongeren komen niet toevallig uit de ‘arme’ wijken. Het zijn jongeren die het gevoel hebben er niet bij te horen, grotendeels op straat opgroeien en geen positief rolmodel hebben”.
Uit Beijerse wijst er in dat verband op dat de politie door het verdwijnen van de wijkteams en de jeugdpolitie, veroorzaakt door het personeelstekort, het contact en de informatiepositie in de wijken grotendeels kwijtraakt. “Ik denk dat de samenleving meer baat heeft bij aanpak aan de basis”, pleit Uit Beijerse. “Zo zijn we niet alleen bezig met reageren op schokkende misdrijven, maar kunnen we ze ook voorkomen.”
- Professor
- Meer informatie
Lees het hele opiniestuk van Uit Beijerse in de Telegraaf.
