De president van de Hoge Raad, Dineke de Groot, ontving duizenden brieven van burgers die zich soeverein of autonoom verklaren. Deze mensen willen niets meer met de overheid te maken hebben en weigeren boetes en belasting te betalen. De Groot uit tegenover Trouw haar zorgen over deze ontwikkeling. Nick Efthymiou, universitair docent Staatsrecht aan Erasmus School of Law en Wouter Scherpenisse, promovendus aan Erasmus School of Law, stellen dat er juridische gronden zijn om het Nederlanderschap te verliezen, maar dat deze geen uitkomst zullen bieden voor ‘soevereine personen’.
Tegen het fundamentele in
“De mensen die deze formulieren opsturen, hebben er onvoldoende oog voor dat iedereen in dit land is gebonden aan de wetten en regels die in dit land gelden”, stelt De Groot. “De Hoge Raad kan met die post niets en doet er niets mee.” Dat is exact het probleem, want deze groep personen sturen de Hoge Raad een brief met de gedachte vervolgens een vrij en onbezorgd leven te kunnen leiden. Een soeverein persoon is namelijk iemand die geen macht erkent die groter dan de persoon zelf is – dus ook geen staat.
Efthymiou en Scherpenisse leggen uit dat dit fenomeen niet wenselijk is vanuit rechtstatelijke beginselen. “Een rechtsstaat en nog fundamenteler ‘het recht’ functioneren alleen indien burgers gebonden zijn aan de spelregels, maar zijn ook gebaat bij een direct vertrouwen in de legitimiteit van deze gebondenheid aan de regels. Een situatie waarin burgers via buitenrechtelijke procedures afstand proberen te nemen van onze rechtsstaat is onwenselijk.”
Het Nederlanderschap
Op het internet zijn er talloze sites te vinden waar te lezen is hoe je jezelf soeverein verklaart. De eerste stap zou zijn dat je een geheimcode 7 aanvraagt bij de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens. Daarna ‘claim’ je je naam terug, waarna je de Koning een brief stuurt. De onderzoekers stellen dat hoewel de Rijkswet op het Nederlanderschap gronden kent waarop het Nederlanderschap verloren kan gaan, deze niet snel van toepassing zijn. “Het idee dat men vrij eenvoudig via de post van het staatsburgerschap afkomt is een illusie die velen onnodig geld heeft gekost. In de Rijkswet op het Nederlanderschap is een overzicht te vinden van de gronden waarop het Nederlanderschap verloren kan gaan. Dat zijn geen gronden waaraan men snel voldoet.”
Bovendien stellen Efthymiou en Scherpenisse dat het vrijwel uitgesloten is het Nederlanderschap te verliezen als dit de enige nationaliteit is van de ‘soevereine’ persoon. “Als uitgangspunt geldt dat men het Nederlanderschap niet kan verliezen, indien men alleen deze nationaliteit bezit. Staatloosheid is voor de groep ‘soevereinen’ geen reële mogelijkheid.”
Natuurtoestand
“Mochten deze mensen afstand willen doen van het Nederlanderschap,” zo stellen de onderzoekers, “dan is het raadzaam om elders in eerste instantie een nieuwe, erkende nationaliteit aan te vragen. Echter, als we het goed hebben gelezen is het ondergeschikt zijn aan welke staat dan ook een probleem voor deze soevereinen; dus terug naar de Hobbesiaanse Natuurtoestand?”
Rechtsfilosofen hebben over een dergelijke natuurtoestand eerder nagedacht, waarbij de uitkomst niet al te rooskleurig was. “Daarbij plaatsen we de kanttekening dat deze Natuurtoestand een gedachte-experiment was, die door rechtsfilosofen eerder als schrikbeeld dan als ideaalbeeld werd gebruikt. De sterksten hebben het voor het zeggen, zonder in hun machtsuitoefening beperkt te worden door fundamentele waarborgen waarop de minder sterken een beroep kunnen doen. Zoveel ruimte voor ‘soevereiniteit’ in de zin van persoonlijke vrijheid moeten we in dergelijke gedachte-experimenten niet zoeken. We zijn daarnaast benieuwd waar deze autonomen in de Natuurtoestand aankloppen voor zaken als een AOW-uitkering, rechtsbijstand, toeslagen en vergunningen, indien nodig. Een staat brengt niet alleen lasten met zich mee.”
- Universitair Docent
- Promovendus