De schrijnende situatie van arbeidsmigranten: “Ik wil geen doden vandaag, dus wees voorzichtig”

Arbeidsmigranten die ziek zijn verliezen vaak hun werk. Zelfs een ziekmelding kon tot voor kort al leiden tot het stopzetten van een arbeidsovereenkomst. Een onwenselijke situatie. De rechter heeft dit jaar daarom bepaald dat een uitzendkracht niet langer automatisch ontslagen mag worden wanneer deze ziek is. In de praktijk gaat dit echter nog niet altijd goed.

Undercover onderzoek

Timmerman heeft onderzoek gedaan naar de omstandigheden van arbeidsmigranten in Nederland. In het televisieprogramma Pointer wordt een onderdeel van zijn veldwerk uitgelicht. Timmerman is voor zijn onderzoek undercover gegaan. Over een periode van twaalf maanden heeft hij in drie verschillende sectoren gewerkt, waaronder de bouw, de logistiek en de agrovoedingssector.  Zo heeft hij meerdere werkzaamheden verricht via uitzendbureaus, zoals bijvoorbeeld het werk als orderpicker in een distributiecentrum. Timmerman geeft in het televisieprogramma Pointer een concreet voorbeeld van zijn werk in de bouw waaruit blijkt hoe schrijnend de situatie is: ‘’Toen ik in de bouw was werd ik samen met een collega van mij, arbeidsmigrant, door het uitzendbureau gestuurd naar een bouwproject en de uitvoerder die kwam ons tegemoet. Hij wist dat het gevaarlijk werk was, maar dat hij ook niet genoeg van zijn eigen mensen had om het werk zelf te doen. En dus hij stuurde ons weg met een koevoet en een hamer om het werk te gaan doen”. Hij zei: ‘jongens ik wil geen doden vandaag, dus wees voorzichtig’.” Vervolgens gingen Timmerman en zijn collega aan de slag, maar tijdens het werk viel een van de bouwstempels om en belandde tussen de vinger en duim van zijn collega. De collega schreeuwde het uit van de pijn en trok direct zijn handschoen af. Zijn hand was direct opgezwollen en blauw. Timmerman vervolgt zijn verhaal: “Ik zei: ‘we moeten naar de arts, naar het ziekenhuis.’ Maar dat wilde hij niet, omdat hij bang was dat hij, en terecht ook, gewoon vervangen zou worden door iemand anders en gelijk zijn baan kwijt zou raken. Hij heeft gewoon zijn handschoen weer aangetrokken en hij bleef met één hand een beetje doorwerken.” Zo kwam Timmerman tijdens zijn veldwerk veel voorbeelden tegen van arbeidsmigranten die vreesden hun werk te verliezen door ziekte en niet op de hoogte waren van hun rechten. Hij heeft gezien hoe makkelijk deze arbeidsmigranten zo vervangen kunnen worden en hun werk kwijt kunnen raken.

Niemand voelt zich verantwoordelijk voor arbeidsmigranten

In zijn onderzoek was Timmerman vooral geïnteresseerd in de verhoudingen tussen uitzendbureaus, arbeidsmigranten, en inlenende Nederlandse bedrijven. Uitzendbureaus helpen arbeidsmigranten aan werk. In Nederland zijn er rond de 16.000 uitzendbureaus waarvan de arbeidsinspectie de afgelopen drie jaar maar 246 bureaus heeft gecontroleerd. Als uitzendkrachten ziek worden is het zo dat uitzendbureaus vaak niet te hulp schieten. Timmerman duidt erop dat er veel Nederlandse bedrijven zijn die gebruik maken van meerdere uitzendbureaus tegelijkertijd. Zo kan het dus voorkomen dat een bedrijf gebruik maakt van zes of zeven uitzendbureaus. Timmerman laat zich uit over uitzendbureaus: “Er is ook hoge concurrentie tussen die uitzendbureaus en die hebben eigenlijk het altijd wel moeilijk om genoeg mensen te vinden”. Timmerman legt verder uit dat deze uitzendbureaus vervolgens ook zelf gebruik maken van uitzendbureaus om te zorgen dat ze altijd genoeg personeel kunnen leveren: “Dus ontstaat er een soort keten constructie van uitzendbureaus. En dat heeft hele belangrijke gevolgen voor de werkomstandigheden en voor de problemen die we zien op de arbeidsmarkt.” Timmerman vertelt dat die keten van uitzendbureaus ervoor zorgt dat er een grote afstand ontstaat tussen een bedrijf en een arbeidsmigrant. Een afstand die volgens Timmerman te groot is en ervoor zorgt dat niemand zich verantwoordelijk voelt voor arbeidsmigranten. Timmerman: “Want het betekent eigenlijk dat bedrijven vaak heel weinig zicht hebben op de omstandigheden van de werknemers: wie zijn deze mensen eigenlijk die rondlopen op de werkvloer? En het maakt het ook makkelijker voor bedrijven om afstand te nemen van die omstandigheden of hun verantwoordelijkheid te ontkennen.’’

Oplossingen op korte en lange termijn

De afgelopen jaren heeft het kabinet een aantal nieuwe beleidsvoorstellen geïntroduceerd voor betere regulering van uitzendbureaus en een betere aanpak tegen misstanden op de arbeidsmarkt. Dit omvat onder andere het strafbaar stellen van arbeidsuitbuiting en een verplichte certificering voor uitzendbureaus, die nu nog onder een systeem zelfregulering vallen. Timmerman zegt daarover: “Op de korte termijn zijn dit belangrijke doelstellingen die de positie van arbeidsmigranten kunnen helpen verbeteren. Echter zullen we ook moeten kijken naar lange termijn oplossingen, waaronder structurele veranderingen die de lijn tussen arbeidsmigranten en Nederlandse bedrijven korter kunnen maken en er beter voor kunnen zorgen dat deze bedrijven weer actief betrokken zijn en verantwoordelijkheid nemen voor alle werknemers op de werkvloer, inclusief arbeidsmigranten.’’ Timmerman geeft aan dat dit mogelijk ook minder flexibilisering betekent, meer zekere contracten voor arbeidsmigranten, en een kleinere rol voor uitzendbureaus op de Nederlands arbeidsmarkt. Er zijn momenteel enorme tekorten aan de onderkant van de arbeidsmarkt en die zullen in de komende jaren blijven. Daarnaast zijn er ook aanwijzingen dat steeds meer arbeidsmigranten zich voor langere tijd in Nederland vestigen. “Dit probleem vereist dus een duurzame oplossing op lange termijn.”