Controverse rondom de eerste zelfdoding met de Sarco-capsule

Hulp bij zelfdoding 

In Nederland is hulp bij zelfdoding een delict. Alleen artsen kunnen in bijzondere gevallen hulp bij zelfdoding verlenen. Buijsen vertelt: “Er is voor artsen een bijzondere strafuitsluitingsgrond gecreëerd met de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (Euthanasiewet). Als zij dergelijke hulp bieden, daarbij de zorgvuldigheidseisen van de Euthanasiewet in acht nemen, melding van de hulp bij zelfdoding doen bij de gemeentelijk lijkschouwer en in de ogen van de achteraf toetsende Regionale toetsingscommissie euthanasie inderdaad zorgvuldig zijn geweest, blijft het OM onwetend van de feiten. Strafvervolging vindt dan niet plaats.” 

Echter, de Sarco is niet in Nederland gebruikt, maar in Zwitserland. Wat zou een reden kunnen zijn dat het apparaat voor het eerst in dat land gebruikt is? Is hulp bij zelfdoding in Zwitserland niet strafbaar? Buijsen geeft aan: “Hulp bij zelfdoding is in Zwitserland niet strafbaar, mits die hulp geboden wordt uit altruïstische motieven, de betrokkene ongeneeslijk ziek is maar volledig wilsbekwaam. De hulp mag geboden worden door niet-artsen, maar in de praktijk zijn er altijd artsen bij betrokken. Er is toegang tot het medisch dossier nodig om de ongeneeslijke ziekte te kunnen verifiëren en psychiaters stellen de wilsbekwaamheid vast.” 

Wanneer is sprake van hulp?

Inmiddels heeft de Zwitserse politie meerdere personen gearresteerd die op enige manier betrokken zijn geweest bij de zelfdoding van de Amerikaanse. De zelfmoordcapsule is door een Australische arts in Nederland ontworpen. De vraag die dan rijst is: kan het ontwerpen van de Sarco ook als hulp bij zelfdoding worden gezien? Buijsen legt uit dat dat niet het geval is: “Apparaten mogen gemaakt worden. Maar als dit apparaat aan iemand geleverd wordt die zelfdoding voornemens is, en die zelfdoding vindt inderdaad op die wijze plaats, kwalificeert dat als hulp bij zelfdoding. Het ontwerpen en maken is nog geen hulp bij zelfdoding.” Hij vervolgt: “Strafbaar is dus het opzettelijk behulpzaam zijn bij de zelfdoding of het leveren van de middelen daartoe. Iemand wijzen op het bestaan van een boek waarin zelfdodingswijzen beschreven zijn of een website, levert nog geen hulp in de zin van de strafbepaling op. Dat is informeren. En daartoe beperken zelfdodingsconsulenten zich ook doorgaans. Het bouwen van een installatie met een fles helium of stikstof, een luchtslang en een masker of zak voor iemand, of het leveren van die materialen met een instructie aan die iemand, is geen informeren meer, maar hulp bieden in de zin van de strafbepaling. Het verstrekken van een papieren instructie of het geven van een linkje naar een webpagina waarop uitgebreide en gedetailleerde instructies staan voor het helemaal zelf maken van zo'n capsule door de betrokkene is weer informeren, en niet hulp in de zin van de strafbepaling.”

De Sarco in Nederland

In Nederland is de Sarco illegaal. Buijsen geeft aan dat het ook niet waarschijnlijk is dat de Sarco op enige manier legaal zou kunnen zijn in Nederland. Hij vertelt: “Alleen artsen mogen zoals gezegd in Nederland hulp bij zelfdoding bieden. Hoe en met welke middelen die hulp door artsen en apothekers geboden moet worden is uitvoerig beschreven in een evidence-based KNMG/KNMP richtlijn. Het volgen van die richtlijn moet een zorgvuldige levensbeëindiging opleveren.” 

Buijsen stelt in RTL Nieuws dat wanneer iemand hulp biedt bij zelfdoding door middel van de Sarco, deze persoon een straf kan verwachten. Hij wijst daarbij naar een uitspraak uit 2022 waarbij een persoon een gasfles, stikstof en een plastic zak had geleverd en vervolgens een voorwaardelijke celstraf van zes maanden, met een proeftijd van twee jaar, opgelegd kreeg. Tegen RTL Nieuws zegt hij: “Als je in Nederland in de vorm van zo’n capsule hulp bij zelfdoding biedt, zou je op zo’n soortgelijke straf kunnen rekenen.”