“Bij Erasmus School of Law moet je een beetje een ondernemende wetenschapper zijn”

“Ik zag niets in een talenstudie en ook niet in de economie. Als een typische alfa ben ik rechten gaan studeren. Dat vond ik ongelooflijk interessant”, vertelt Schwarz enthousiast. “Ik heb eerst notarieel recht gedaan in Leiden. Ik wilde wel iets met rechten, maar geen rechter worden om over zielige mensen te oordelen. Daarom koos ik uiteindelijk de koude financiële en ondernemingsrechtelijk kant.” Houweling reageert geamuseerd: “Ik heb precies het tegenovergestelde met de door jou benoemde zieligheidsfactor. Ik ga juist aan van ongelijkheid en spanningsvelden. Die krachtenvelden meer in balans te krijgen, dat boeit mij.”

Wetenschap(per) met impact

Houweling vertelt: “In 2015 was de Wet werk en zekerheid in werking gegaan. Alle deskundigen waren het erover eens: dit ging niet de grote revolutie brengen voor de grote uitdagingen waar we toen mee zaten. Toen heb ik een clubje mensen verzameld en besloten om het Wetboek van Werk te schrijven. Er bleek overlap met de Commissie Regulering van Werk (Commissie-Borstlap). We hebben toen onze krachten gebundeld en het Wetboek van Werk is vervolgens opgeleverd in 2019. De staatscommissie benoemde het toendertijd als inspirerend, omdat het politiek-onafhankelijk was en op langetermijnvisie was geschreven. Daar ben ik nog steeds trots op.”

Schwarz vervolgt: “Als wetenschapper maak je je sterk om tot impact te komen met de zaken waaraan je werkt. Ik ben gepromoveerd op de verplichte beperkte overdraagbaarheid van aandelen. Die is in 2013 in lijn met mijn ideeën wettelijk afgeschaft. Dat zijn echt leuke dingen. Ik ben nu bezig met een heel groot onderzoeksproject samen met Bas Steins Bisschop (Nyenrode) met als thema de maatschappelijke verantwoordelijkheid van bestuurders in grote vennootschappen. Het is goed om mee te denken in veranderende politieke klimaten en het sluit aan bij wat er in de EU gebeurt op het terrein van Corporate Social Responsibility en due dilligence. Dan gaat het dus over milieu- en, bijvoorbeeld, mensenrechten.”

Omdenken in maatschappelijk debat

Houweling: “In het arbeidsrecht gold tot voor kort de contractuele leer: de mate van rechtsbescherming wordt bepaald door het type contract. We zijn nu druk aan het nadenken over wat precies het uitgangspunt van arbeidsrecht moet zijn. Eigenlijk is dat passende rechtsbescherming bieden aan een persoon die probeert in het leven met al zijn struggles, ambities en talenten iets te doen. Dat is een totaal ander uitgangspunt dan kwalificeren wat voor arbeidsrelatie er is met een wederpartij. Langzaam zie je dit omdenken in het maatschappelijk debat komen. Als gevolg hiervan zie je bijvoorbeeld dat zzp’ers ook bescherming moeten krijgen tegen arbeidsongeschiktheid en wordt steeds meer in termen van ‘werkers’ dan ‘werknemer of zzp’er’ gesproken. Dat is fundamenteel anders dan honderd jaar geleden. En terecht.”

Hij vervolgt: “Zestig jaar geleden stond er nog in de wet dat als je als vrouw in het huwelijk treedt, de arbeidsovereenkomst van rechtswege eindigt. Het arbeidsrecht is in zestig jaar enorm veranderd. We hebben nu een totaal geëmancipeerde en diverse workforce.”

Schwarz vult aan: “Dat geldt ook voor het ondernemingsrecht. De rol van medezeggenschap is vergroot, maar het belangrijkste is dat de perceptie op de vennootschap volledig is veranderd. Hoogleraar Jef Maeijer [red. 1936-2018] kwam met een andere visie op vennootschap; er is een eigen inherent belang van die onderneming. De vennootschap is niet het contract tussen aandeelhouders, het is een entiteit met een eigen belang. En als je kijkt naar vandaag de dag, dan zie je de grote verschuiving naar langetermijnwaardecreatie. Dus ook het dienen van maatschappelijke belangen en niet alleen financiële belangen. In dat opzicht is er nu iets heel groots aan de gang.”

Cruciale rol van technologie

“We bevinden ons in een belangrijke periode”, vertelt Houweling. “Voor het eerst in de geschiedenis zitten we in een fase met langdurige arbeidsmarktkrapte, een situatie die naar verwachting nog 15 jaar zal aanhouden. We staan aan het begin van een dubbele vergrijzing, dat betekent dat mensen met het bereiken van de AOW-leeftijd de arbeidsmarkt verlaten en tegelijkertijd langer dan voorheen leven, maar ook meer zorg nodig hebben. Dit zal een enorme druk op de zorgsector leggen. Maar dit betekent ook dat we structureel handjes tekortkomen in andere sectoren, terwijl voor bijvoorbeeld de verduurzaming en woningnood alle handjes keihard nodig zijn. De rol van technologie in dit geheel is cruciaal; we moeten bepalen welke technologieën op welke manier worden ingezet.”

Schwarz knikt: “De zorg is een belangrijke economische aanjager en de problemen in deze sector kunnen deels worden opgevangen door personeel uit het buitenland aan te trekken. Dit initiatief moet echter vanuit de ondernemers komen en niet vanuit de politiek. Politici denken vaak aan de stemmen van morgen, terwijl ondernemers een langetermijnvisie moeten nastreven.”

"Je mag veel ondernemen binnen de faculteit. Er zijn weinig limitations." - Kid Schwarz

Aansluiten bij praktijk

“Vanuit een academisch perspectief verdienen moderne socialezekerheidsstelsels aandacht”, vervolgt Houweling. “Ons huidige vangnet is gebaseerd op voltijd arbeidsovereenkomsten, maar veel mensen hebben nu diverse werkvormen. Dit vraagt om een herziening van verzekerings- en betalingsmechanismen, zodat mensen de steun krijgen die ze nodig hebben, zonder bureaucratische obstakels.”

Schwarz sluit zich daarbij aan: “Daarnaast is actief aandeelhouderschap belangrijk. Grote beleggers, zoals pensioenfondsen, moeten hun stemgedrag doordacht inzetten om maatschappelijke verbeteringen te bereiken, dit gebeurt nu te weinig. Door serieuze aandacht te besteden aan aandeelhoudersbeleid kunnen we hier veel winst boeken. Wetenschap is hierin van groot belang, want als we de wetenschap haar werk laten doen, kunnen we veel beter voorbereid zijn op maatschappelijke ontwikkelingen.”

Rotterdamse werkhouding

“Ik ben trots op deze organisatie”, vertelt Schwarz. “Na lang bij de Maastrichtse universiteit gewerkt te hebben, moet ik zeggen dat de typische kenmerken van Erasmus School of Law bewonderenswaardig zijn: de enorme werkkracht, de Rotterdamse werkhouding en de mentaliteit dat alles mogelijk is als je de mensen meekrijgt. Where Law Meets Business betekent voor mij dat je bij Erasmus School of Law een ondernemende wetenschapper mag, kan en misschien een klein beetje moet zijn. Dat vertaalt zich in dat je veel mag ondernemen binnen de faculteit; of je nou een briljant nieuw vak wil neerzetten of nieuwe onderzoeksplannen opdoet tijdens een congres. Er zijn weinig limitations.”

Law in action

Houweling: “Bij deze faculteit mag je die ondernemende wetenschapper zijn en zijn er inderdaad weinig beperkingen, als je er maar voor gaat. Dit geldt ook buiten de faculteit. Als je kijkt naar de afgelopen 20 jaar, waarin we het hele alumni-netwerk, maar vooral ook de samenwerking met advocatenkantoren en, de gemeente naar binnen hebben gehaald, is er veel gebeurd. Het is echt een voorbeeld van Law in action.”

Schwarz concludeert: “Daarom wordt in het onderwijs ook gewaardeerd dat de link met de praktijk wordt gelegd. Zodat je de praktijk leert kennen en je alles in je toolkit hebt om echt aan de slag te gaan in die praktijk. Dat past bij Rotterdam en bij onze faculteit. Daar ben ik GROOS op!”