Reflexief Monitoren

Publieke ruimte

PJ Beers is senior onderzoeker, docent en adviseur bij DRIFT. Hij is de docent van de Masterclass Reflexief Monitoren. Volgens hem is de methode waardevol. “In het publieke domein is er steeds meer aandacht voor transitie. Natuurlijk als gevolg van de decentralisaties in de zorg. Maar bijvoorbeeld ook op het gebied van energie en het landbouw- en voedselsysteem zijn overheden actief bezig met het aanjagen van transitie.

“Transitiemonitoring kan helpen bij het bepalen en versterken van de richting van de transitie. En ook om te reflecteren op de rol en positie van de overheid zelf. Waar doet ‘de Overheid’ de goede dingen en waar staan we vanuit onze klassieke rol de transitie juist in de weg?”

Voorbeeld

Beers geeft een voorbeeld van reflexief monitoren. “De Provincie Zuid-Holland werkt met een groot innovatienetwerk aan landbouw- en voedseltransitie. Het gaat om ondernemers die op nieuwe manieren voedsel produceren en naar de consument brengen. Friskijkers die met toekomstbeelden nieuwe hoop op verduurzaming op doen. Wat levert dat op voor het beleid? Wat is de politieke relevantie? En hoe kunnen we de vernieuwersbeweging versterken?

“Met reflexieve monitoring verzamelt de Provincie Zuid-Holland de belangrijkste lessen van de vernieuwers om hun transitie te versterken, en om te onderzoeken waar de Provincie Zuid-Holland specifiek obstakels kan wegnemen en ondersteuning bieden.”

Onderliggende probleem

Een ander voorbeeld is een groep innovatieve glastuinders die wil dat hun sector een eerlijkere prijs krijgt. Beers: “Maar wat is eigenlijk het onderliggende probleem? En is de gekozen oplossingsrichting - meer onderlinge samenwerking - wel geschikt om het doel te bereiken? Ondersteund door reflexieve monitoring besluiten de initiatiefnemers dat de sector niet alleen marktgerichter, maar ook maatschappijgerichter zal moeten worden voor een gezonde toekomst.”

Onderwijs

Ook in het onderwijs vinden reflexieve monitoring toepassingen plaats. “Een scholengemeenschap heeft zich al enkele jaren hard ingezet om zich te ontwikkelen tot lerende organisatie. Er is veel gedaan, maar het overzicht is zoek - waar staat de organisatie? Wat is er al bereikt? Wat is het gewenste tempo? Reflexieve monitoring levert een gezamenlijke leergeschiedenis op over wat er tot dan toe is gebeurd en levert concrete aanknopingspunten voor het vervolg.”

Uniek

De masterclass is uniek, denkt Beers. “De meeste benaderingen voor monitoring gaan uit van meten en afrekenen. Een dergelijke monitoringssystematiek staat haaks op transities. Die kenmerken zich immers door onzekerheid en controverse. Deze module biedt concrete handvatten voor monitoring gebaseerd op leren en bijsturen, specifiek gericht op transitievraagstukken.

Wat je leert

Deelnemers leren volgens Beers niet alleen welke verschillende vormen en instrumenten er zijn van reflexief monitoren. “Na afloop ben je bovendien in staat om gericht monitoringstechnieken en -methoden te kiezen bij een specifieke transitiecasus. En je hebt praktijkervaring met het toepassen van één van deze methoden in je eigen transitiecontext."

Inbedden

Hamvraag bij dit soort methoden is altijd hoe het ingebed kan worden in meer ambtelijke organisaties als de overheid? Beers: “Reflexieve monitoring is een flexibele monitoringssystematiek. Het kan zowel bij innovatie-experimenten als innovatieprogramma’s toegepast worden. Deelnemers ontvangen tijdens deze masterclass reflectie op hoe reflexieve monitoring bij hun persoonlijke casus kan worden gebruikt.