Keten- en netwerkregie: welk type leiderschap is nodig om maatschappelijke problemen echt op te lossen?

Organisaties in alle sectoren werken samen met hun partners om maatschappelijke problemen op te lossen en een beter integraal aanbod aan te bieden aan de burger. Samenwerken in netwerken en ketens is voor vele organisaties niet meer weg te denken. Maar samenwerken over organisatiegrenzen heen is een vak apart. Niet zelden blijken organisaties langs elkaar heen te werken, waardoor burgers tussen wal en schip vallen.

Het belang van samenwerken

Een rake illustratie hiervan staat beschreven in de Volkskrant column Soms moet je gewoon iemand in nood helpen die voor je neus staat | De Volkskrant. Kustaw Bessems neemt zijn lezers mee in een schrijnende situatie, waar maar liefs drie instanties aan de deur komen van een boerderij waar een groep van 50 Roemenen onder mensonterende omstandigheden blijkt te verblijven. Er zijn vermoedens van uitbuiting en mishandeling. Alle drie de instanties doen op zichzelf keurig hun werk maar nemen alleen verantwoordelijkheid voor hun eigen taak. Geen van drie had in de taakomschrijving staan ook de slachtoffers te helpen. Hierdoor werd een einde gemaakt aan de onveilige situatie in die specifieke boerderij, maar werden de Roemenen niet geholpen en waren ze vervolgens spoorloos. En zo zijn er nog vele voorbeelden te noemen.

Leiderschap

Kortom: je eigen werk goed doen is niet altijd voldoende. Het realiseren van maatschappelijke prestatie hangt af van (1) de kwaliteit van de afzonderlijke bijdrages van de partners (de organisatie prestatie). Maar ook van (2) de kwaliteit van de samenwerking. Het eerste vraagt om Organisatieleiderschap, het tweede om Netwerkleiderschap. In een netwerk of keten omarm je als partners het gezamenlijke doel en neem je daarbij niet alleen verantwoordelijkheid voor jouw deel, maar ook voor het grotere geheel. En dit doe je mede uit eigenbelang, omdat de kwaliteit van het eindresultaat ook afstraalt op jouw organisatie. Of er nu een wissel kapot is op het spoor, de reisinformatie niet deugt, de OV fietsen op zijn of de machinist te laat is, uiteindelijk gaat het om de beleving van de reiziger of hij nogmaals het OV kiest. Deze reiziger heeft weinig boodschap aan waar in de keten het precies door wie verkeerd is gegaan. De beleving van de eindgebruiker moet centraal staan bij het bepalen van kwaliteit.

Dynamiek begrijpen

Samenwerken in netwerken en ketens brengt een onvermijdelijke dynamiek met zich mee die vraagt om integratie en dus regie, het managen van de spanningen. Het is voor iedereen die werkt in netwerken en ketens belangrijk deze dynamiek te begrijpen om er effectief mee om te kunnen gaan, om netwerkleiderschap te ontwikkelen en stimuleren en om te waken voor de geijkte valkuilen van samenwerken. Valkuilen zoals de neiging om met een klein groepje te starten aan een nieuwe samenwerking, uit praktische overwegingen en uit angst voor ‘Poolse Landdagen’ (heeft iemand er ooit één meegemaakt?). Uiteindelijk kost het meer reparatietijd om mensen die eerst gepasseerd werden er alsnog bij te betrekken en hen alsnog mede-eigenaar te laten zijn van een plan waar ze niet over hebben meegedacht.