Design Thinking: 'Een moderne overheid moet innoveren'

Design Thinking wordt vaak geassocieerd met de creatieve en culturele industrie, niet met het publieke domein. Toch passen die twee goed samen volgens Alexander van Altena. Van Altena is een van de docenten van de opleiding Design thinking in het publieke domein. "Voor steeds meer organisaties staat de vraag van de klant centraal. Dat geldt ook voor de overheid. Er wordt nadrukkelijk contact gezocht met de burger."

Kansen voor de overheid

Van Altena ziet juist bij de overheid kansen voor design thinking. "De overheid is van oudsher meer gericht op het voorkomen van het negatieve, dan op het creëren van het positieve. Zeker in Nederland laten we dat graag aan de samenleving over. Maar de moderne overheid wordt ook gevraagd om te innoveren, initiatieven van burgers te steunen en om in allianties met private partijen nieuwe diensten en werkwijze te ontwikkelen."

Ambtelijk vakwerk

Volgens Van Altena moet de moderne overheid ambtelijk vakwerk combineren met wat de burger vraagt. "De moderne overheid wil als het ware de bestelling van de samenleving kunnen opnemen en daarop een zelfbewust aanbod kunnen leveren. Soms dienend en volgend, soms juist een beetje streng en kaderstellend. Zoals de ontwerper van technische apparaten tegenwoordig vanaf het begin de beleving van de gebruiker mee-ontwerpt en nog steeds een technisch deugdelijk apparaat maakt, zo kan ook de overheid de beleving van de burger centraal stellen in combinatie met degelijk, ambtelijk vakwerk."

Moderne overheid

Een van de vragen is hoe een dergelijke creatieve methode kan worden ingebed in meer ambtelijke organisaties? Van Altena: "De meeste ambtenaren werken erg hard, zijn bovengemiddeld intelligent, goed opgeleid en persoonlijk gedreven om een bijdrage aan de samenleving te leveren. Ook is men bij de overheid gewend om samen te werken en om verschillen van belang en inzicht te overbruggen. Een beproefde aanpak om samen op tempo nieuwe oplossingen te creëren is misschien even onwennig, maar past eigenlijk juist heel goed bij de moderne overheid." 

Beleidsproces

Volgens Van Altena past Design thinking ook goed in het beleidsproces. "De grote transitievragen waar we als samenleving voor staan vergen echt het ontwerpen van nieuw beleid zonder dat we weten wat het precieze eindbeeld is waar we naar toewerken. De afgelopen decennia hebben we bestaande overheidsdiensten effectiever en efficiënter gemaakt, bestaande arealen steeds beter benut en zijn de overheidsfinanciën indrukwekkend op orde. De periode die voor ons ligt vraagt om een andere mindset: een collectieve intelligentie in ontwerpstand.

Politieke keuzes

Wie de burger direct betrekt bij de oplossing van bestuurlijke problemen, loopt het gevaar dat het botst met politieke keuzes, Is dat geen gevaar? Van Altena. "De Nederlandse politiek is juist goed in moeilijke keuzes met burgers maken die breed in de samenleving worden gedragen. Klantgericht is niet klantgezwicht. Een goed bedrijf levert zijn klanten ook spullen, waarvan ze nog niet wisten dat ze ze wilden hebben. Een beroemd voorbeeld is Ford die zei: “Als ik het aan de klant had gevraagd, dan had hij geen auto gewild, maar een beter rijtuig met paarden.”