Ook Nederland kent een gewelddadig straatleven
Dr. Robby Roks
Universitair docent Criminologie
‘Voor mijn gevoel ben ik mijn hele leven al verbonden aan Erasmus School of Law. In 2001 ben ik hier een studie Nederlands recht begonnen. Al snel merkte ik dat ik een verkeerde keuze had gemaakt, want ik kon er mijn ei niet kwijt. Maar halverwege dat jaar begon ik met het keuzevak ‘Inleiding tot de Criminologie’ en toen gebeurde er iets met me. Dat was een lichamelijk iets, hoe gek dat ook klinkt. De lesstof kwam echt tot leven, dat was heel bijzonder om mee te maken. Ik heb er toen voor gezorgd dat ik in het eerste jaar mijn propedeuse haalde, waarna ik overstapte naar Criminologie. En daar viel alles op zijn plek.’
‘Criminaliteit is een fascinerend iets. Ik denk dat alle mensen het een interessant maatschappelijk fenomeen vinden. Of het nou om het volgen van het nieuws gaat, of om de films en series die we kijken: we zijn erdoor geboeid. Aan de ene kant stoot het ons af en vinden we het eng, maar tegelijkertijd willen we er graag meer over weten. We willen graag begrijpen waarom criminelen, zelfs de grootste psychopathische seriemoordenaars, doen wat ze doen.’
‘Het mooie van Criminologie is dat het een wetenschap is die inzichten vanuit allerlei disciplines gebruikt en vanuit die bredere disciplines naar concrete vraagstukken probeert te kijken. Als we kijken naar de methoden van onderzoek, dan had Criminologie ook onderdeel kunnen van FWS kunnen zijn. Aan de andere kant denk ik dat het ontzettend belangrijk is dat Criminologie binnen de rechtenfaculteit opereert. Elke criminele daad heeft immers juridische gevolgen. Maar als criminologen problematiseren we ook de sociale constructie ‘criminaliteit’. Criminologen proberen verder te kijken dan het gedrag dat strafbaar is gesteld is de wet.
Straatleven
‘Voor mijn proefschrift ben ik een paar jaar opgetrokken met de Haagse Rollin’ 200 Crips, een gang die geënt is op de gelijknamige groepen uit Amerika. Ik was altijd al geïnteresseerd in het straatleven, vooral dankzij mijn voorliefde voor hip-hopmuziek. Het lukte me om in contact te komen met iemand die diep in die criminele wereld zat en daar met mij over wilde praten. Dit gaf mij de kans om langere tijd aan ‘de andere kant van het spoor’ onderzoek te doen. Het veldwerk was niet zozeer gevaarlijk, maar soms wel spannend. Je hebt toch te maken met (jonge)mannen die een strafblad hebben en regelmatig met de politie in aanraking komen. Sommigen van hen zijn bovendien vuurwapengevaarlijk.’
‘De maatschappij heeft vaak het beeld dat de crimineel anders in elkaar zit dat wij. Dat het per definitie mensen zijn aan wie een steekje los zit. Die voorbeelden zijn er zeker, criminelen kunnen net zo goed een goede vader of een trouwe vriend zijn. Het zijn in wezen mensen die op bepaalde punten van hun leven ofwel ‘verkeerde’ keuzes hebben gemaakt, ofwel door omgang met anderen bepaalde kansen en mogelijkheden voor zichzelf hebben geblokkeerd. Tegelijkertijd moeten we deze bendes zeker serieus nemen. Het is wellicht een poldervariant van de Amerikaanse gangs, maar de leden zijn stuk voor stuk mannen die zich bezig houden met criminaliteit en hebben vastgezeten voor zware geweldsdelicten. Het zou dus verkeerd zijn om te denken dat in Nederland geen gewelddadig straatleven bestaat.’
Objectief blijven
‘Binnen de wetenschappelijke wereld zag men dat mijn promotieonderzoek een mediageniek onderwerp is. Dat vindt men niet zozeer verdacht, maar ik vroeg me wel af of mijn onderzoek serieus genomen werd. Wellicht twijfelde men of je bij zo’n onderzoek wel in staat bent om voldoende afstand te bewaren en objectief kunt blijven. En dat is in potentie ook een problematisch punt. Je moet inderdaad oppassen met dit soort onderzoek en vermijden dat je een verlengstuk wordt van zo’n groep, dat je je laat meesleuren. In het Engels noemen ze dat heel mooi Going Native. Maar ik heb de afstand altijd weten te bewaren. Ik ben sowieso niet geschikt voor die manier van leven, daar ben ik gewoon veel te laf voor.’
‘Natuurlijk was ik me bewust van het feit dat zo’n promotieonderwerp op interesse vanuit de media kan rekenen. Je krijgt dus al snel aandacht, maar dat is niet per sé positief. Je probeert als wetenschapper natuurlijk een genuanceerd beeld neer te zetten, maar tijdens mijn contact met de media merk je dat journalisten toch vaak voor sensatie gaan. Het hoe en wat vonden ze interessant, maar aan mijn bevindingen werd relatief weinig aandacht besteed.
De buitenwereld
‘Ik ben van mening dat we onze kennis meer met de buitenwereld moeten delen. Valorisatie is wat mij betreft ontzettend belangrijk. Het is niet altijd even gemakkelijk, maar het hoort er gewoon bij. We worden betaald van belastinggeld, dat schept bepaalde verplichtingen. Daarnaast vind ik dat wetenschap niet alleen op de wetenschappelijke wereld gericht moet zijn. Het moet je doel zijn om een iets breder publiek te trekken. Contact met de media is daar een onderdeel van. Begrijp me niet verkeerd: ik vind niet dat we altijd maar overal op moeten reageren. Een onderwerp moet binnen je eigen veld van expertise liggen, anders moet je het misschien gewoon laten gaan. Maar ik zie dus zeker meerwaarde in contact met de buitenwereld. En laten we niet vergeten dat deze contacten weer heel veel kunnen opleveren. Wanneer je bijvoorbeeld in de media verschijnt, zullen potentiële opdrachtgevers jou en jouw werk eerder weten te vinden. Den Haag en Brussel krijgen dan vanzelf meer oog voor ons werk, zogezegd. Dat moeten we niet vergeten.’
Spannende plek
‘Erasmus School of Law is een ontzettend vooruitstrevende en innovatieve juridische faculteit. Dat merkte ik al toen ik mijn promotievoorstel indiende. Prof. Staring, mijn promotor, was heel erg enthousiast. Hetzelfde gold trouwens voor prof. Van Swaaningen. Ze vonden het prachtig dat ik dit ging doen en ze hebben me heel goed begeleid.’
Het is ook ontzettend leuk om te werken bij een faculteit die in het hart van de samenleving staat. Ons werk is eigenlijk altijd actueel. Ik vind het dan ook echt een voorrecht om bij Erasmus School of Law te mogen werken. We zitten hier in Rotterdam op een heel spannende plek, waar van alles gebeurt. Erasmus School of Law is een ontzettend dynamische omgeving met een grote groep gemotiveerde groep wetenschappers. Ik heb bovendien het gevoel dat veel collega’s van Erasmus School of Law zich steeds actiever mengen in het publieke debat. Daar ben ik enorm trots op.
Personalia
Naam: dr. Robby Roks
Functie: universitair docent Criminologie
Proefschrift: 'In de h200d: een eigentijdse etnografie over de inbedding van criminaliteit en identiteit'
Expertise: gangs, straatcultuur, etnografisch onderzoek
Huidig onderzoek: Monitor Georganiseerde Criminaliteit in Nederland. Een doorlopend onderzoeksproject naar georganiseerde criminaliteit in Nederland op basis van opsporingsonderzoeken van politie en justitie.