Iedereen weet wel hoe ze een samenvatting moeten maken tijdens een studie- of werkopdracht. Maar er zijn veel meer technieken om leerstof grondig op te nemen. Onderwijspsycholoog Martine Baars deed jarenlang onderzoek naar leren leren.
TEKST: Dennis Mijnheer
FOTO: Mark Uyl
“We overschatten onszelf meestal in het leerproces”, zegt onderwijspsycholoog Martine Baars. “De conclusie is al snel: ik snap het wel. Maar tijdens een toets blijkt het kennisniveau toch opeens tegen te vallen en worden we geconfronteerd met een lager cijfer.” Menig (oud)student zal dit fenomeen herkennen. Baars houdt zich al jaren professioneel bezig met dit onderwerp. Zij is als assistent professor verbonden aan de Erasmus School of Social and Behavioural Sciences en promoveerde in juni 2014 op het gebied van zelfgereguleerd leren bij basisschool en middelbare school leerlingen. Daarbij kreeg ze ondersteuning vanuit de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
Baars verdiept zich in de vraag hoe mensen hun eigen leerproces beter kunnen reguleren door middel van het toepassen van verschillende studiestrategieën, time management en het monitoren van het leergedrag. “Uit onderzoek blijkt dat zowel kinderen als volwassenen slecht zijn in het reguleren van hun leergedrag en leerprocessen”, zegt Baars. Dat is volgens haar zonde, want effectief leren wordt een steeds belangrijkere vaardigheid voor zowel de huidige generatie studenten als alumni. “Léren leren is belangrijk voor de banen van de toekomst, want we worden bijna niet meer opgeleid voor één type baan die vijftig jaar hetzelfde zal blijven. We moeten continu blijven leren - lifelong learning.”
“Er zijn drie leerfases: plannen, monitoren, reflecteren”
Plannen, monitoren en reflecteren
Tijdens zelfgereguleerd leren wordt het leerproces opgeknipt in drie fases: plannen, monitoren en reflecteren. “Het begint met de voorbereidende fase: wat is de taak, wat is mijn motivatie en welke strategie ga ik gebruiken? Daarna volgt de uitvoerende fase waarin de studiestrategie wordt uitgevoerd en waarin je continu in de gaten houdt: hoe verloopt het proces? Snap ik de stof? Werk ik prettig? Als de studiesessie eenmaal is afgelopen – denk aan een studieochtend in de bibliotheek of het schrijven van een stuk – dan ga je naar de reflectiefase. Hoe verliep de studiesessie? Wat ging er goed? Wat niet? En wat moet ik volgende keer anders doen? Als je bewust bezig bent met plannen, monitoren en reflecteren, dan ben je je eigen leerproces aan het reguleren.”
Een app met studiestrategieën
Om deze wetenschappelijke inzichten ook daadwerkelijk in de praktijk te brengen, heeft Baars de mobiele applicatie Ace Your Self-Study ontwikkeld. “Voor deze gratis app heb ik een review gemaakt van onderzoeken binnen de onderwijspsychologie over studiestrategieën. Dat heeft geleid tot 22 studiestrategieën die aan de hand van een kort filmpje worden uitgelegd.” Een daarvan is het spreiden van de studielast. “Je kunt in een week beter drie keer een uur studeren dan alles op de laatste avond doen. Dat is effectiever: je onthoudt meer en je begrijpt het beter.” In de app worden de drie fases doorlopen en kunnen mensen ook details over hun studiesessie bijhouden. “De app daagt je uit om nog een studierondje te doen. Het werkt eigenlijk hetzelfde als de apps Strava en Runkeeper die je uitdagen om vaker en beter te gaan sporten.”
Baars hoopt dat de app ervoor zorgt dat studenten beter in staat zijn hun leerproces te reguleren en kennismaken met nieuwe studiestrategieën. “De meeste mensen hebben op school geleerd om samenvatting te maken. Maar veel mensen weten niet dat er meer mogelijkheden zijn zoals het maken van een tekening van de onderlinge relaties of een concept map waarin de concepten in vakjes worden geplaats en daarna met pijlen aan elkaar verbonden. Je kunt dan een heel verhaal uitbeelden in één overzicht. Via de app kan iedereen kennismaken met een scala aan studiestrategieën die ze misschien nog niet eerder hebben gebruikt.”
CV
NAAM: Martine Baars
STUDIE: Bachelor Pedagogical and educational Science aan de Radboud Universiteit, Nijmegen, master Educational Science aan de Radboud Universiteit, Nijmegen, PhD Educational Psychology aan de Erasmus Universiteit, Rotterdam
FUNCTIE: Assistent professor bij het Department of Psychology, Education and Child Studies (DPECS), Erasmus School of Social and Behavioural Sciences
