De ontwikkelingen in de cosmetische geneeskunde hebben elkaar de laatste jaren heel snel opgevolgd. Maar zijn al die ontwikkelingen wel wenselijk? En zijn al die behandelaars wel echt arts? Drie experts aan het woord.
TEKST: Jasper Monster
ILLUSTRATIE: Carolyn Ridsdale
Erasmus MC geeft botoxlessen. Dat het besluit om de eerste academische opleiding cosmetische dermatologie op te zetten voor enige opwinding zou zorgen, had Tamar Nijsten wel verwacht. Het hoofd van de afdeling dermatologie in het Erasmus MC had zijn woorden bij de bekendmaking dan ook zorgvuldig gekozen. Maar toen drie jaar geleden de eerste krantenkoppen met het woord botoxles erin verschenen, hing de Raad van Bestuur direct aan de lijn. "Om half acht ’s ochtends, ik weet het nog goed’, lacht Nijsten nu. ‘Maar ik sta nog steeds volledig achter die beslissing. De ontwikkelingen in de cosmetische geneeskunde volgden elkaar zo snel op, dat we als Erasmus MC niet achter konden blijven. Opleiden is één van onze kerntaken."
"Fillers en lasers worden op de markt gegooid om zo snel mogelijk veel geld te verdienen" - Peter Velthuis
Er ging weleens wat mis
Fillers om de lippen wat voller te maken of botox om rimpels te verwijderen. De behandelingen zijn al sinds de jaren tachtig in opkomst, de almaar groeiende populariteit van de ingrepen is iets van de laatste tien jaar. Daarom begint het Erasmus MC in 2011 met een speciaal complicatiespreekuur, want net als bij alle andere medische ingrepen gaat ook het inbrengen van fillers weleens verkeerd. Maar die halve dag blijkt al snel niet genoeg. Inmiddels kunnen patiënten tweeënhalve dag in de week terecht. "Er liepen in deze wereld helaas veel beunhazen rond", legt Nijsten uit. "Wij leiden elk jaar dermatologen op, waarom zouden die ook niet cosmetisch aan de slag kunnen? Die verantwoordelijkheid moet je als Erasmus MC nemen." Sinds 2016 hebben Rotterdamse geneeskundestudenten daarom de mogelijkheid alles te leren over de cosmetische geneeskunde. In DermaHaven - een polikliniek van het Erasmus MC waar Nijsten directeur is - dompelen elk half jaar twee studenten zich onder in de wereld van de botox, fillers en rimpels.
De eerste Velthuiskliniek
Eén van de mensen die de groei van dichtbij heeft meegemaakt, is dermatoloog Peter Velthuis. Hij is één van de eerste artsen die ‘voor de vijand’ kiest’. Halverwege de jaren negentig verlaat hij de ziekenhuiswereld en opent hij zijn eigen laserkliniek. "Ik begon mij destijds na mijn promotie een beetje te vervelen. De lasertherapie om rimpels te bestrijden kwam toen in opkomst en bij die opkomst heb ik mij aangesloten." Zijn keuze voor de ‘andere kant’ van dermatologie viel bij zijn collega’s niet in goede aarde. "Ze vonden het te cosmetisch. In het begin combineerde ik de twee werelden nog, maar dat ging niet meer. Daarom heb ik toen definitief de stap gemaakt." Toch kruipt het bloed waar het niet gaan kan. Sinds 2015 is Velthuis weer terug op het oude ziekenhuisnest, nu in het Erasmus MC. "Ik was meer CEO geworden dan arts. En ik vind jonge mensen opleiden heel leuk. Dus toen die vraag vanuit het Erasmus kwam, hoefde ik niet lang na te denken." Als geen ander kan hij de ontwikkelingen in de cosmetische geneeskunde duiden. "Er zit vaak geen wetenschap achter. Producenten van fillers en laserapparatuur hebben er geen belang bij veel onderzoek te doen. Een nieuw product wordt vaak op de markt gebracht om snel een return on investment te krijgen, want voor je het weet is het product verouderd. Het is dus vooral aan de universiteiten om onderzoek te doen en dat proberen wij ook."
"Eindelijk! Behandelaars zonder medische achtergrond mogen zich geen cosmetisch arts meer noemen" - Tamar Nijsten
Rotterdams rimpelonderzoek
Zo is Nijsten met een aantal collega’s, onder wie hoogleraar genetische identificatie Manfred Kayser, aangesloten bij het grote ERGO-onderzoek (Erasmus Rotterdam Gezondheid Onderzoek). Dat is een langlopend bevolkingsonderzoek van het Erasmus MC onder meer naar de gezondheid van 15.000 mensen van 40 jaar en ouder in de Rotterdamse wijk Ommoord. "In het begin werd een beetje lacherig gedaan over ons rimpelonderzoek", zegt Nijsten. "Maar wij willen ontdekken of er bijvoorbeeld voorspellende genen zijn die rimpelvorming veroorzaken. Daar kunnen heel interessante inzichten voor de cosmetische geneeskunde uitkomen, omdat je bevindingen nu eindelijk kunt staven met wetenschappelijk bewijs."
Wie is goed en wie niet?
Maar naast de positieve ontwikkelingen die de dermatologen aankaarten, is er ook nog steeds de keerzijde "Wij zijn in DermaHaven redelijk braaf", zegt Nijsten. "Geen prijsvechter, niet stunten met prijzen, geen reclames op de radio. Wij zijn ook iets duurder en dat in een wereld die toch prijsgedreven is. Daarom wijken mensen nog regelmatig uit naar de goedkopere klinieken waar mensen aan het werk zijn zonder medische achtergrond. Een tweejarige opleiding tot cosmetisch arts bestond al langer, alleen werd de titel nooit officieel erkend. Maar artsenfederatie KNMG deelt de zorgen en heeft ingegrepen. Sinds 1 juli is de titel cosmetisch arts een beschermde titel en mogen behandelaars zonder medische achtergrond die titel niet meer voeren." Niet alleen Velthuis en Nijsten zijn blij met deze ontwikkeling. Ook de artsen met een medische achtergrond die in de privéklinieken werken, juichen deze stap toe. "Dit is de erkenning voor ons vak", zegt Shai Rambaran. Hij volgde na zijn geneeskundeopleiding de tweejarige opleiding tot cosmetisch arts en werkt al zes jaar in de Van Rosmalen Kliniek. "Voor de consument is het lastig om het onderscheid te maken. Wie is goed en wie niet? De slechte gevallen zorgen voor een negatief beeld voor de hele sector. Ik had laatst nog een patiënt die fillers had laten zetten zetten bij een schoonheidsspecialist zonder enige medische achtergrond."
"Prima dat vrouwen van twintig hun lippen laten opvullen, op jonge leeftijd is meer winst te behalen" - Shai Rambaran
Taboes verdwijnen
Het drietal ziet de laatste jaren nog een andere ontwikkeling. De patiënten die zij in hun behandelstoelen krijgen, worden alleen maar jonger. "We zien met name jonge vrouwen die hun lippen laten opvullen", zegt Velthuis. “Vrouwen van negentien, twintig jaar. Dat is maatschappelijk gezien echt een zorgelijke ontwikkeling en raakt bepaalde grenzen aan. Er zou wel wat meer mogen gebeuren, ook qua voorlichting." Rambaran ziet dezelfde ontwikkeling, maar kijkt er compleet anders tegenaan. "Ik word daar alleen maar blij van. Mensen worden zich meer en meer bewust van hun uiterlijk en het taboe verdwijnt. En hoe ouder mensen worden, hoe moeilijker de behandelingen worden. Op jonge leeftijd is veel meer winst te behalen."
Waar de drie het wel over eens zijn: de ontwikkeling die de cosmetische geneeskunde op meerdere terreinen doormaakt is een goede zaak. "Wat wij doen is niet levensreddend", zegt Velthuis, "maar je doet wel goed werk. Je merkt dat mensen er meer zelfvertrouwen van krijgen en zich beter gaan voelen. Dat is toch waar je het als arts uiteindelijk allemaal voor doet."
