"Dit ziekenhuis werkt aan een rookvrije generatie" staat er op bordjes in het Erasmus MC. Sinds 1 september 2019 moet het ziekenhuis en ook de omgeving geheel rookvrij zijn. De rookhokjes en -palen zijn weg. Ook op straat geldt het verbod. De Hogeschool en het Erasmiaans Gymnasium ertegenover werken mee.
TEKST: Pauline Bijster
ILLUSTRATIE: Lotte Dirks
Om te zorgen dat het antirookplan succesvol verloopt, ook onder medewerkers van het ziekenhuis, is het onderzoek PERSIST in het leven geroepen. De belangrijkste onderzoekster op dit project is PhD-student Nienke Boderie: "Als je een ziekenhuis rookvrij maakt, moet je mensen ook helpen om te stoppen."
Boderie deed haar onderzoeksmaster Gezondheidswetenschappen met een specialisatie in preventie. Nu werkt ze mee aan het rookvrij maken én houden van het ziekenhuis en alle medewerkers. Via SineFuma, een landelijke organisatie, wordt aan alle Erasmus MC-collega’s een cursus stoppen met roken aangeboden. Ze voegt toe: "Wat wij doen met PERSIST is het meten van het effect van gepersonaliseerde beloningen op langdurig stoppen."
Hoe wil je worden beloond?
Ze legt het uit. "Deelnemers krijgen op verschillende momenten in het jaar een test of ze nog steeds gestopt zijn. Elke keer als blijkt dat dit echt zo is, krijgen ze iets, bijvoorbeeld een tegoedbon van bol.com. Hiernaast is het gepersonaliseerde onderdeel belangrijk: uit literatuur blijkt dat de beloning die het beste werkt, per persoon verschilt. Daarom bieden wij verschillende opties aan en adviseren we deelnemers wat het beste bij hen past.
Er zijn vier beloning-schema’s. Een standaard schema waarbij de beloning constant blijft; een schema dat begint met een hogere beloning en laag eindigt; of juist een schema dat laag begint en hoog eindigt; en het borgsysteem: de deelnemer legt 100 euro in, als hij de mist ingaat, is hij zijn geld kwijt. Als het lukt, verdient hij uiteindelijk 450 euro. Waarschijnlijk heeft het borgsysteem de hoogste succesgraad, omdat mensen bij een fout niet alleen niks verdienen, maar ook hun inleg kwijt zijn."
‘We meten het effect van gepersonaliseerde beloningen op langdurig stoppen’
Minder snel terugvallen
Het idee achter dit onderzoek is dat als iemand heeft volgehouden om een heel jaar rookvrij te zijn, deze persoon minder snel terugvalt. De meetmomenten zijn op drie, zes en twaalf maanden. Boderie en de andere onderzoekers hopen dat 220 medewerkers van het ziekenhuis mee willen doen. En dat de resultaten op grotere schaal gebruikt kunnen worden in de toekomst: "Kunnen we zorgen dat mensen langdurig stoppen met roken? Kan zo’n beloningsysteem in de toekomst worden aangeboden door werkgevers, of door verzekeringen?"
Rotterdam loopt voorop
Het doel is om stoppen met roken-programma’s ook op lange termijn effectief te maken. Vanuit het nationaal preventieakkoord is besloten dat alle onderwijsinstellingen vanaf 2020 rookvrij moeten zijn, en alle ziekenhuizen in Nederland vanaf 2025. Hiermee lopen de Rotterdamse instellingen dus voorop. Ook het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Sliedrecht heeft al een rookvrije omgeving met de straat en buurt erbij, Ikazia Ziekenhuis Rotterdam en Maasstad Ziekenhuis zijn ermee bezig.
Een rookvrije generatie
Uit cijfers van het RIVM blijkt dat het aantal rokers al jaren langzaam daalt in Nederland. Is het dan nodig, zoveel extra moeite? "In Rotterdam rookt nog steeds dertig procent van de bevolking, we zijn er nog lang niet. Er is nog een verschil tussen hoog- en laag sociaal economische groepen: ons beloningssysteem werkt wat beter bij laag sociaal economische groepen." Een echte rookvrije generatie, dat is het doel, zoals de bordjes in het ziekenhuis al verklappen.
Slimmer kiezen
PERSIST valt binnen het Smarter Choices for Better Health initiatief en wordt daarnaast ondersteund door de stichting Erasmus Trustfonds. De Erasmus Universiteit Rotterdam heeft de ambitie om wereldwijd bij te dragen aan betere gezondheid door slimmere keuzes. Omdat gezondheid en gezondheidszorg complexe thema’s zijn, zet dit Erasmus initiatief in op meerjarig multidisciplinair onderzoek.
