Er wordt wat afgeswipet op Tinder en Grindr. Gaat dat om liefde of om seks? Of om ego-boosting en entertainment? Elisabeth Timmermans (28, auteur van Liefde in tijden van Tinder) en Shangwei Wu (27) onderzochten de troeven en valkuilen van dating apps. Een gesprek over status, monogamie, stigma's én – toch nog – liefde.
TEKST: Eva Hoeke
BEELD: Krista van der Niet
Hoe komt een mens erbij om liefde in tijden van Tinder te onderzoeken?
Elisabeth: “Als communicatiewetenschapper onderzoek je de onder andere de impact van media op de maatschappij. Toen ik in 2014 in Amerika was zag ik hoe iedereen om me heen op Tinder zat en wist meteen: dit is een onderwerp voor een proefschrift. Maar mijn supervisor waarschuwde me: hoe wist ik zeker dat Tinder een jaar later überhaupt nog zou bestaan? Laat staan vier jaar, de tijd die je meestal nodig hebt voor een proefschrift. Ze hadden een punt: platforms als MySpace of Pokémon Go waren heel populair voor enkele maanden, en daarna vergat iedereen ze weer net zo makkelijk. Maar ik was bereid het risico te nemen, want zelfs als Tinder ophoudt te bestaan, zullen er diensten op de markt komen die er heel erg lijken.”
Tinder begon in 2012, maar wanneer is online dating ontstaan?
Shangwei: “In 2009 begon mobile daten met Grindr, dat was de eerste gay app in de iTunes Appstore. De rest is daaruit vooruitgekomen, zoals Jack’d, Blued en Tinder.”
Elisabeth: “Maar in feite kon je natuurlijk al online daten zodra er internet was, laten we zeggen in de jaren negentig. Het probleem was alleen dat de verbinding toen nog zo langzaam was dat het uren of zelfs dagen kon duren voordat je ook maar iemands foto kon zien. Daarom werd je destijds toch wel een beetje als weird gezien als je aan online daten deed, omdat je veel van computers moest weten. Sowieso bestond het stigma: als je aan online daten doet, zal je ook wel niet al te succesvol zijn in real life. Tinder doorbrak die code, omdat het online dating wist te verkopen als een online game.”
Maar was dat stigma er daarvoor al niet een beetje af met websites als Relatieplanet en Lexa? Dat werd toch ook al wel serieus genomen?
Elisabeth: “Niet door achttienjarigen. Tijdens mijn onderzoek interviewde ik ook verschillende studenten en die waren het erover eens: het is oké om een dating app te gebruiken, maar het is níet oké om je geliefde te zoeken via een dating app. Vandaar dat ze zo graag zeggen dat ze er enkel op zitten voor de fun. Het stigma is er dus nog steeds, maar in een andere vorm.”
Shangwei: “Dat is wel iets anders bij gay users: de meeste mensen die ik voor mijn onderzoek interviewde, vonden hun partners juist wel via dating apps. Dat komt omdat het voor gays moeilijker is om in real life iemand te vinden voor een relatie. Daarom was Grindr er ook eerder, dat bleek een broodnodig platform te zijn voor mensen die in het echte leven niet te koop lopen met hun seksuele oriëntatie.”
Voor Amerikaanse Moslims is de dating app Minder, zoek je een man met een baard, dan kun je op Bristlr
Zijn er opvallende verschillen tussen mannen en vrouwen in hoe ze omgaan met datingapps?
Elisabeth: “Ja. Bij Grindr kun je bijvoorbeeld foto’s naar elkaar sturen en meteen tot actie overgaan, bij Tinder moet er eerst een match zijn. Dat heeft te maken met veiligheid. Vrouwen worden opgevoed met het adagium: niet met vreemden praten. Wat ook interessant is, is dat Tinder de vrouwen de macht heeft gegeven: in plaats van overspoeld te worden door mailtjes van mannen bepalen zij nu wie contact met hen mag hebben, en wie niet.”
Shangwei: “Gays hebben ook veiligheidsissues. Maar wanneer Chinese mannen het hebben over hun veiligheid wat betreft online dating, zijn zij meer bezorgd om het risico dat ze lopen om HIV te krijgen via seks. In China komt geweld tegen homo’s niet vaak voor. In ieder geval minder dan hier in Europa. Wat best gek is, want in China is gay zijn helemaal niet zo geaccepteerd. Een foto uploaden is daarom een drempel voor gays die gesteld zijn op hun privacy.”
Hebben jullie zelf weleens op datingapps gezeten?
Shangwei: “Rond 2010, toen de gay app Jack’d opkwam in China, had het onder vrienden een nogal negatieve connotatie. We waren zelf ook wel heel discreet over onze geaardheid, wilden niet dat zomaar iedereen dat wist. Zelfs niet naar elkaar. We hadden het er gewoon niet over. Maar in 2014 ging ik naar Parijs voor een uitwisselingsprogramma, en toen was iederéén ineens een vreemde voor me, dus hoefde ik me geen zorgen te maken. Want al die tijd was ik natuurlijk wel nieuwsgierig.”
Beviel het je?
Shangwei: “Ik weet niet: het was allemaal zo nieuw en ik was nog zoveel aan het onderzoeken over mezelf. Ik had wel wat dates, maar die waren niet heel succesvol.”
Elisabeth: “De eerste stap in mijn onderzoek waren interviews met mensen die op Tinder zaten, dus toen was het nog niet echt nodig om er zelf ook op te gaan. Maar toen ik vragenlijsten op wilde stellen, moest ik wel weten hoe het werkte om de goede vragen te kunnen stellen, dus toen heb ik een profiel aangemaakt. Maar ik ben er altijd helder in geweest dat ik daar voor de wetenschap zat.”
Wat is het voornaamste inzicht dat je hebt opgedaan?
Elisabeth: “Oh, zoveel! Voor ik begon dacht ik dat mensen voor drie dingen op Tinder zaten: seks, liefde en heel misschien vriendschap. Maar ik kwam erachter dat er dertien verschillende redenen zijn waarom mensen op Tinder zitten, van nieuwsgierigheid tot sociale acceptatie tot ego-boosting en entertainment. Dat bedoel ik ook met: Tinder turned dating into a game. Slechts de helft van de meer dan 1000 mensen die mijn vragenlijst invulden, haalde werkelijk een date uit Tinder. Wat ik ook opmerkelijk vond, is dat 23% van mijn respondenten al een relatie had, maar toch Tinder gebruikte. Er is dus ook een groep mensen die swipen om te kijken hoe goed ze nog in de markt liggen.”
Shangwei: “Ik wilde weten of het gebruikelijke narratief dat mannen er alleen op zitten voor eenmalige seks - ze worden niet voor niets hook-up apps genoemd - ook daadwerkelijk klopte. En als het klopte, hoe je dan de overstap maakt naar een serieuze relatie. Waar ik achter kwam, is dat single gay men openstaan voor beide, en dat specifieke doelen stellen juist vooral níet de bedoeling is. Er wordt dus ook geen prijs gesteld op de zogenaamde match-making conversation, dus gesprekken die als doel hebben te achterhalen wat je sociaaleconomische status is. Dat haten ze.”
Elisabeth: “Is het gebruikelijk in China om dat wel te doen?”
Shangwei: “Ja, hetero’s gaan naar real life match-making meetings, en daar gaat het altijd over werk, geld, inkomen. Heel pragmatisch, wat veel mensen dus helemaal niet prettig vinden.”
Elisabeth: “Vooral als je inkomen niet zo hoog is.”
Shangwei: “Het verbaasde me, omdat iedereen altijd beweert dat het slechts hook-up apps zijn. Maar ze blijken dus wel degelijk te verlangen naar wezenlijk contact. Het tweede wat me opviel, is dat heel veel gays hun dating apps blijven gebruiken, ook al hebben ze een serieuze relatie. Niet noodzakelijk omdat ze willen kijken of ze ‘het’ nog hebben, omdat ze nieuwsgierig zijn naar wie er in hun omgeving nog meer gay zijn. En het is ook een goede manier op om de hoogte te blijven van wat er speelt in de gay community.”
Achttienjarigen vinden het oké om een dating app te gebruiken, maar níet oké om ermee je geliefde te zoeken
Is daar ook behoefte aan omdat er weinig representatie is van gays op televisie, muziek, films? Zijn er bijvoorbeeld bekende Chinese rolmodellen?
Shangwei: “Nee. Er zíjn natuurlijk wel homo’s onder de Chinese sterren, maar niemand in het overgrote deel van China is daar open over. Dus dan zoek je die rolmodellen inderdaad ergens anders. Een derde reden dat gays op datingapps zitten, is omdat ze verschillende vormen van relaties willen ontdekken.”
Elisabeth: “Het is heel hetero-normatief om een monogame relatie te hebben. En dat is ook logisch: veel heterostellen hebben een gezin, die hebben al amper tijd voor elkaar, laat staan voor een ander. Homostellen redeneren meer van: als we niet een kind hebben aan wie we ons beiden committeren, waarom zouden we het dan gesloten houden?”
Shangwei: “Monogamie is een sociaal construct. Wanneer je homo bent, ben je meteen een minderheid. Dat betekent dat je niet alleen je eigen geaardheid bevraagt, maar ook hetero-normen en waarden als monogamie. Toen ik aan de universiteit studeerde, was ik ook heel nieuwsgierig naar genderstudies. In feite ben je nieuwsgierig naar jezelf, en reflecties over wie je bent binnen een maatschappij. En dan word je je vanzelf bewust van de alternatieven.”
Elisabeth: “Op Netflix zie je ook wel shows waarin heterokoppels experimenteren met verschillende relatievormen maar dat loopt meestal slecht af. Zoals in de serie You, Me, Her, waarin een stel (een man en een vrouw) verliefd wordt op een vrouw. Uiteindelijk vormen ze een trio, maar wel een monogaam trio, als ze seks hebben móeten ze dat ook altijd met z’n drieën doen. Ik kan me voorstellen dat sommige mensen daar hoofdschuddend naar zitten te kijken.”
Wat is de grote troef van social media?
Shangwei: “In China is het een fantastische manier om je seksualiteit te ontdekken, zelfs als je ervaringen niet allemaal even goed zijn – in real life krijg je die kansen sowieso niet zo vaak. “
Elisabeth: “Wat positief is aan Tinder is dat het gratis is, en daarmee heel democratisch: een arm persoon kan nu heel makkelijk in contact komen met een rijk iemand en zelfs een relatie beginnen, waar ze daarvoor min of meer aangewezen waren op hun eigen sociale klasse. Dat zie ik als iets goeds: wanneer mensen met elkaar mengen, verbreedt dat je blik op de wereld.”
Tegelijkertijd zie je ook juist een zekere verzuiling op social media: de zogenaamde bubbels waarin mensen vooral hun eigen meningen en voorkeuren horen en zien. Zie je dat ook in datingapps?
Elisabeth: “Er is een dating app die The Inner Circle heet, gemaakt door een Nederlands bedrijf dat zich profileert als onlinedatingplatform voor hoger opgeleide mensen. Je kan je hiervoor aanmelden, maar een ballotagecommissie bepaalt of je inderdaad slim en knap genoeg bent om mee te doen.”
Shangwei: “In China heb je dat ook: Blued is de grootste dating app voor gays met 40 miljoen geregistreerde gebruikers, maar over Aloha zeggen ze dat dat meer classy is.”
Elisabeth: “Je vraagt je af wat het met het zelfvertrouwen van mensen doet wanneer je wordt afgewezen.”
Op Tinder word je natuurlijk ook voortdurend afgewezen.
Elisabeth: “Ja, maar de meeste mensen begrijpen wel dat je niet door iederéén leuk gevonden kan worden. En wie beslist er dan of je toegelaten kan worden en op basis van welke criteria? Naar verluidt maken mannen die niet wit zijn weinig kans om bij The Inner Circle binnengelaten te worden. In dat geval wordt het dus wel problematisch. Daarnaast heb je tegenwoordig ook heel wat datingapps die zich toeleggen op bepaalde niches: zo heb je een dating app voor hondenliefhebbers; Dig, en voor moslims; Minder, en zelfs eentje voor mensen met een zwak voor mannen met baarden, Bristlr."
Wat mensen die elkaar via een dating app hebben gevonden altijd spijtig vinden, is dat ze voor hun gevoel geen spannend, romantisch ontmoetingsverhaal hebben om later aan hun kinderen te vertellen.
Zorgen al die mogelijkheden ook niet voor keuzestress?
Elisabeth: “Jawel, want meestal praat je op dating-apps ook nog eens met meerdere mensen tegelijk. Op het moment dat het met een van hen tot een echte date komt, kan je die date als heel gezellig ervaren, maar in je hoofd zitten die andere kandidaten ook nog. Bovendien zijn de verwachtingen bij zo’n eerste date vaak onrealistisch hoog: er moet meteen vuurwerk zijn, want anders gaan ze door naar de volgende. In het echte leven geef je zo’n eerste ontmoeting vaak meer kans om te groeien.”
Shangwei: “Veel mensen raken gefrustreerd door dating apps. Net als in de maatschappij is daar namelijk ook sprake van hiërarchie, en dus segregatie en uitsluiting. Om een voorbeeld te geven: ik heb gemerkt dat ik niet erg populair ben bij Nederlandse mannen. Wel bij mediterrane mannen, maar hier niet. En ik hoor hetzelfde van Aziatische vrienden. Het maakt je heel zelfbewust.”
Tot slot: wat zijn de mooiste verhalen die jullie zijn tegengekomen tijdens jullie onderzoek?
Elisabeth: “Wat mensen die elkaar via een dating app hebben gevonden altijd spijtig vinden, is dat ze voor hun gevoel geen spannend, romantisch ontmoetingsverhaal hebben om later aan hun kinderen te vertellen. Eén van de koppels die ik interviewde, had daar iets op gevonden. Terwijl zij elkaar nog aan het versieren waren via Tinder, bedachten ze scenario’s waarin ze elkaar in het echte leven hadden kúnnen tegen komen. Eén van die scènes speelde zich af in de supermarkt. En dus planden ze hun eerste date daar, in het gangpad bij de muesli. Zij zou hem dan eerst negeren en dan zou hij per ongeluk zijn pak muesli bij haar in de kar stoppen en dan zouden ze uiteindelijk bij de groenteafdeling in gesprek komen, enzovoorts. Zo gezegd, zo gedaan, en het was zo leuk dat er een tweede date kwam: in Ikea.
Een ander mooi verhaal kwam van een vrouw die al haar hele leven met mannen relaties had gehad, maar nooit helemaal snapte what the fuss was all about: zo erg verliefd was ze nooit. Op een gegeven moment had één van haar vrienden, een man, haar telefoon te pakken met daarop de Tinderapp, en vroeg of hij daarmee even mocht swipen. Maar omdat hij een man was, zocht hij alleen naar leuke vrouwen. Eén vrouw reageerde, niet wetende dat ze met een man aan het praten was want zij zag natuurlijk alleen de foto van die vrouw van wie de telefoon was. Hoe dan ook, die vriend gaat naar huis, die vrouw ziet op haar telefoon dat er een leuk gesprek gaande is, zet dat voort en ja hoor: het klikt. Lang verhaal kort: ze gingen op een date en eindelijk begreep ze waarom ze nooit echt verliefd was geweest. Die twee vrouwen zijn nog steeds samen.”
