Werknemers zijn niet alleen passieve ontvangers van leiderschap, ze spelen een belangrijke rol in de manier waarop er leiding wordt gegeven. Werknemers reageren namelijk actief op de gedragingen van hun leidinggevenden. Tot die conclusie komt arbeidspsycholoog Kimberley Breevaart in haar proefschrift ‘Bevlogen Leiderschap’, dat ze vrijdag 29 mei 2015 verdedigt aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Leidinggevenden hebben een grote invloed op hoe werknemers zich voelen, bijvoorbeeld op hoe tevreden en gestrest werknemers zijn. In de zoektocht naar de meest effectieve leider heeft ‘transformationeel leiderschapsgedrag’ de meeste aandacht gekregen, zoals het inspireren en uitdagen van werknemers. Transformationeel leiderschap wordt vaak als relatief stabiel beschouwd; je hebt het of je hebt het niet.
Maar leidinggevenden inspireren wellicht minder als zij een hoge werkdruk hebben of een slechte dag. Daarom onderzocht Breevaart de dynamische kant van leiderschap. Dit deed ze door leidinggevenden en werknemers dagelijks korte vragenlijsten in te laten vullen en te kijken hoe fluctuaties in leiderschapsgedrag invloed hebben op werknemers. Hierbij heeft ze ook gekeken naar de rol van werknemers in het leiderschapsproces.
Gedrag leidinggevenden wisselt
Op basis van haar onderzoek stelt Breevaart dat werknemers een belangrijke rol spelen in het leiderschapsproces - en niet alleen passieve ontvangers van leiderschap zijn. Zo hangt de mate van bevlogenheid bij werknemers af van het gedrag van leidinggevenden. In haar proefschrift toont de arbeidspsycholoog aan dat dit gedrag van dag tot dag fluctueert. Ze kunnen zich op dezelfde dag op verschillende manier gedragen, bijvoorbeeld een focus op het voorkomen van fouten én op de individuele behoeften van werknemers.
Al deze gedragingen hebben een verschillend effect op de bevlogenheid van werknemers. Daarbij zijn werknemers meer bevlogen wanneer hun leidinggevende meer gedraagt als transformationele leider vertoont en minder bevlogen wanneer hun leidinggevende zich actief richt op het voorkomen van fouten. Bovendien zijn werknemers niet alleen meer bevlogen in hun werk op het moment dat hun leidinggevende meer transformationeel leiderschap vertoont, maar krijgen ze ook hogere prestatiebeoordelingen van hun leidinggevende.
Werknemers kunnen echter niet altijd geïnspireerd worden door dit transformationele leiderschapsgedrag. Breevaart toont aan dat ze minder beïnvloedbaar zijn door dit gedrag wanneer ze weinig behoefte hebben aan leiderschap. Bovendien kunnen werknemers de touwtjes in eigen handen nemen door ‘zelfleiderschap’. Het wordt steeds gebruikelijker om op afstand te werken, bijvoorbeeld vanuit huis, waarbij enige zelfstandigheid is vereist. Werknemers kunnen verder zelf specifieke en uitdagende doelen stellen om meer bevlogen te raken in hun werk en hun werk beter uit te voeren.
Over de promovendus
Kimberley Breevaart (1987) is universitair docent bij de capaciteitsgroep Psychologie van de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de Erasmus Universiteit. In september start ze als UD bij Sociale & Organisatiepsychologie aan de VU in Amsterdam.
- Meer informatie
Marjolein Kooistra, mediarelaties FSW, T 010 4082135, E kooistra@fsw.eur.nl