Studenten zijn notoire uitstellers. Net als 95 procent van de rest van de mensen trouwens. Procrastination, zoals uitstelgedrag ook wel wordt genoemd, is niet meer dan het af en toe voor je uitschuiven van iets waar je even geen zin in hebt.
Een afspraak maken met de tandarts of je bureau opruimen, het kan allemaal ook morgen. Een probleem wordt het pas als je stelselmatig alles voor je uitschuift en je daar zelf de meeste last van ondervindt. Als je liever je boekenkast op kleur sorteert dan dat je een tentamen voorbereidt bijvoorbeeld.
Faalangst, perfectionisme of juist luiheid?
Heel lang werd gedacht dat chronische uitstellers mensen met faalangst waren. Wat je niet doet kan ook niet mislukken, zo was de gedachte. Ook werd gedacht dat uitstellers perfectionisten waren. Mensen die alles zo goed willen doen, dat ze eindeloos wachten op precies het juiste moment. Maar inmiddels is bekend dat perfectionisten minder uitstellen dan niet-perfectionisten.
In de wetenschappelijke zoektocht naar waarom mensen van alles uitstellen, is ook luiheid een mogelijke verklaring geweest. Maar anders dan de luiaard – die iets helemaal niet wil doen – wil de uitsteller iets juist wél doen. Hij wil het alleen niet nu doen.
Impulsiviteit
Uitstelgedrag komt dus niet voort uit faalangst, perfectionisme of luiheid. Uitstelgedrag komt voort uit impulsiviteit. Daarover zijn de meeste onderzoekers het wel eens. Impulsieve mensen leven bij de dag en bij het moment. Hun plannen kunnen elk moment veranderen. Impulsieve mensen worden snel afgeleid. Elke binnenkomende e-mail en elke langslopende collega zien ze als aanleiding om hun werk opzij te leggen. Bovendien houden ze zichzelf voortdurend voor de gek door te zeggen dat ze prima onder druk kunnen werken of dat er nog genoeg tijd is om iets af te maken. En komt de deadline echt in beeld, dan gaan ze op zoek naar nog meer afleiding om te ontsnappen aan de angst die de naderende deadline met zich meebrengt.
Geen zelfvertrouwen
Een andere reden waarom we dingen tot het laatste moment uitstellen is omdat we denken dat we het niet kunnen. Het zoeken naar een nieuwe baan stel je uit omdat je denkt dat je toch niet wordt aangenomen. Het huiswerk dat je als middelbare scholier uitstelde was waarschijnlijk niet je lievelingsvak, maar dat vak waarvan je dacht dat je het toch nooit zou begrijpen. Er is een aantoonbaar verband tussen gebrek aan zelfvertrouwen en uitstelgedrag. Omdat je denkt dat je iets niet kunt, doe je er ook niet echt moeite voor en stel je het liever uit.
Geen zin hebben
Waarom we dingen tot het laatst uitstellen is ook omdat we er simpelweg geen zin in hebben. Zoals het kopen van kerstcadeaus bijvoorbeeld. En ook daarin lijken alle mensen op elkaar. De maandag voor pakjesavond is de drukste dag bij Bol.com en 23 en 24 december zijn per definitie de drukste winkeldagen in Europa. De meeste mensen wachten tot het laatste moment met inkopen doen omdat ze geen zin in de drukte hebben. Wat er toe leidt dat de mensen die de meeste hekel hebben aan de drukte juist allemaal tegelijk gaan winkelen.
Financiën of juist zelfontplooiing uitstellen
Grofweg zijn er twee gebieden waarop mensen zaken uitstellen. Het meeste wordt er uitgesteld op het gebied van financiën. En mensen die hun belastingaangifte en administratie voor zich uitschuiven stellen ook vaak uit op het gebied van hun opleiding of carrière, zo blijkt.
Het andere gebied waarop mensen graag uitstellen is dat van de zelfontplooiing. Liever alle afleveringen van How I met your mother opnieuw kijken dan naar de sportschool gaan, of liever je T-shirts opvouwen dan de fysiotherapeut bellen voor een afspraak. Het is gelijk ook het breedste cluster, want hieronder valt ook het uitstellen van sociale afspraken, het niet najagen van romantiek.
Wat kunnen we er aan doen?
De vraag is of er iets te doen is aan uitstelgedrag. We stellen vooral iets uit omdat we het onplezierige deel van een taak willen vermijden. Zelfs een peertje vervangen in de gang kun je maanden uitstellen omdat je geen zin hebt om de ladder te halen die er voor nodig is. Door even niet aan die ladder te denken, voelen we ons op de korte termijn beter en dat gedrag leidt tot een gewoonte van uitstellen. En is die gewoonte er eenmaal, dan denken we er niet meer over na. Onbewust stel je dan altijd vervelende taken uit. En juist omdat het onbewust gebeurt is het moeilijk te doorbreken.
Er is maar één manier om die gewoonte met harde hand te doorbreken en dat is door taken die je normaal gesproken voor je uit schuift gewoon te doen. Dat klinkt simpel en eigenlijk is het dat ook. Het enige wat je moet doen is een dag of tijd prikken waarop je het gaat doen en jezelf beloven om geen enkele uitzondering toe te laten.
En er is goed nieuws. Uit onderzoek blijkt dat procrastinatie afneemt met het ouder worden. Er is dus hoop. De studentendecanen van de Erasmus Universiteit hebben een aantal praktische tips tegen uitstelgedrag.
Tekst: Manon Sikkel Daelmans