Medewerkers die slachtoffer worden van psychologisch misbruik door hun leidinggevenden ondernemen lang niet altijd stappen om hun situatie te veranderen. Integendeel. Ze lijden vaak voor langere tijd en voelen zich dus langdurig angstig, depressief en ongelukkig. Arbeid- en organisatiepsychologen onderzochten de vraag waarom het zo moeilijk is voor mensen om zichzelf te bevrijden van een destructieve baas. Via een door hen ontwikkeld model laten ze zien welke barrières misbruikte medewerkers ervaren om op te stappen. De onderzoekers vragen daarbij om meer aandacht voor de ernst van psychologisch misbruik door leidinggevenden, en doen aanbevelingen om deze barrières te doorbreken.
Als je leidinggevende je herhaaldelijk kleineert, manipuleert, en vernedert ga je op zoek naar een andere baan, zou je denken. Het tegendeel is waar zo blijkt uit het onderzoek van dr. Kimberley Breevaart van de Erasmus Universiteit Rotterdam en haar collega’s Barbara Wisse van Universiteit Groningen en Birgit Schyns van de NEOMA Business school.
Zij onderzochten waarom mensen niet sneller opstappen, en ontwikkelden daarvoor het ‘Barriers Model of Abusive Supervision.’ Het model beschrijft in vier ‘lagen’ waarom het voor slachtoffers zo moeilijk is om een eind te maken aan een destructieve relatie met de baas.
Barrières om op te stappen
Als eerste zijn er barrières in de maatschappij, zoals een gebrek aan maatschappelijk bewustzijn van het probleem of het ontbreken van wetgeving waarop slachtoffers van psychologisch misbruik op het werk kunnen terugvallen.
De tweede laag gaat over barrières in de organisatie, bijvoorbeeld een gebrek aan beleid over hoe mensen met elkaar om dienen te gaan en/of het niet sanctioneren van ongewenst gedrag door leidinggevenden.
De derde laag benoemt barrières die te vinden zijn in de relatie waarin het misbruik plaatsvindt. Voorbeelden van dit soort barrières zijn de sociale isolatie van slachtoffers, en de emotionele uitputting die slachtoffers voelen.
Als laatste hebben barrières bij het slachtoffer van het misbruik ermee te maken dat sommige mensen het gevoel hebben dat ze het verdienen om slecht behandeld te worden. Maar ook dat ze, afhankelijk van hun persoonlijkheid, graag willen proberen om hun huidige situatie te verbeteren in plaats van op te stappen.
Aanbevelingen om barrières te doorbreken
Om de barrières te doorbreken is het belangrijk om maatschappelijk bewustzijn rondom het probleem te creëren (denk bv. aan een beweging zoals #metoo). Grote organisaties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) kunnen hier een belangrijke rol in spelen. Daarnaast is het belangrijk dat er duidelijke wetten komen rondom psychologisch misbruik op de werkvloer. Organisaties spelen ook een cruciale rol in het beschermen van hun medewerkers. Zo is het belangrijk dat slachtoffers toegang hebben tot de nodige steun en informatie, dat er een duidelijke regels zijn rondom (on)gewenst gedrag en dat deze regels gehandhaafd worden.
Trapped at Work: The Barriers Model of Abusive Supervision | Kimberley Breevaart, Barbara M. Wisse, & Birgit Schyns In: Academy of Management Perspectives, Juni 2021
In de media
Interview in BNdeStem, AD/RD, De Gelderlander en RTV Rijnmond
- Onderzoeker
- Meer informatie
Marjolein Kooistra, mediarelaties ESSB, 06 83676038, kooistra@essb.eur.nl