‘Waardegedreven zorg mist passende financiële prikkels’

In haar proefschrift beschrijft Cattel hoe een bekostigingsmodel bestaande uit twee delen er in theorie voor kan zorgen dat zorgaanbieders hoogwaardige zorg leveren maar ook kostenbewust gedrag vertonen. Het eerste deel bestaat uit populatiebekostiging, een vast budget dat zorgaanbieders krijgen om een uitgebreid pakket aan zorg voor een afgebakende patiëntenpopulatie te leveren. Het tweede deel bestaat uit een prestatieafhankelijke bonus die zorgaanbieders krijgen als ze voldoen aan bepaalde standaarden voor kwaliteit.

Chocolademelkmodel

‘Ik beschrijf het altijd als een chocolademelkmodel. Het grootste gedeelte van je glas bestaat uit chocolademelk. Dat is de populatiebekostiging. Maar het drankje is pas compleet met een toef slagroom, de resultaatsbeloning’.

In de praktijk wordt dit model nog niet veel toegepast in Nederland, legt Cattel verder uit, maar wel in de Verenigde Staten. Verzekeraar Blue Cross Blue Shields (BCBS) werkt bijvoorbeeld in de staat Massachusetts met het Alternative Quality Contract (AQC). Hierin is een groep zorgaanbieders verantwoordelijk voor het totale pakket aan eerste- en tweedelijnszorg voor een groep van minimaal 5000 verzekerden.

Centrale rol huisarts

Een vast budget wordt vastgesteld op basis van de verwachte kosten voor het komende jaar. Eventuele besparingen of overschrijdingen worden verdeeld tussen de verzekeraar en de zorgaanbieders en verder is er een prestatiebeloning voor de zorgaanbieders als kwaliteitsscores worden behaald. Uit een studie van de Harvard Medical School uit 2019 bleek dat de patiënten in de AQC-groep 461 dollar minder uitgaven dan de controlegroep, een besparing van 11,7 procent. De kwaliteit bleef minimaal gelijk.

Volgens Cattel kan populatiebekostiging ook in Nederland in bepaalde contexten een veelbelovende manier zijn om zorgaanbieders te stimuleren om waardegedreven zorg te verlenen. Zij raadt aan te starten met experimenteren in de kernwerkgebieden van zorgverzekeraars, bijvoorbeeld in de eerstelijnszorg. Juist dat past heel goed bij de centrale rol voor de huisarts die wij hebben in het huidige zorgstelsel. Doordat zij een groot aantal patiënten zien, is het financieel risico ook lager. ‘We weten dat vanwege de wet van de grote aantallen het financieel risico voor de zorgaanbieder dan daalt.’

Financieel risico zorgaanbieders

Bij populatiebekostiging is het belangrijk dat voldaan wordt aan een aantal randvoorwaarden. ‘Dan hebben we het bijvoorbeeld over het ontwikkelen van een goed wiskundig model om de zorgkosten te voorspellen zodat de budgetten reëel zijn, maar ook over adequate risicocorrectie om de betaling aan te passen aan het specifieke risicoprofiel van de patiëntenpopulatie en over aanvullende maatregelen om het financiële risico voor zorgaanbieders behapbaar te houden, zoals herverzekeren.’

Immers, onder populatiebekostiging neemt het financiële risico voor zorgaanbieders toe. Voordeel is dat dit leidt tot kostenbewust gedrag. Nadeel is dat er ook een prikkel ontstaat tot gedrag om kosten te besparen. ‘Het is dus een hele precaire balans tussen enerzijds het goede van het financiële risico bij zorgaanbieders neerleggen en anderzijds de kans op ongewenste neveneffecten zo veel mogelijk beperken.’

Bredere zorgbundels

Als het gaat om de toekomst denkt Cattel dat het belangrijk is dat we toe gaan werken naar bredere zorgbundels. ‘Of dat nu is op het niveau van specifieke aandoeningen zoals bijvoorbeeld bij de keten-dbc’s of op het niveau van populaties zoals bij het chocolademelkmodel waar ik onderzoek naar heb gedaan. Ik denk dat dit the way forward is. Op die manier stimuleren we integrale zorg waarbij wordt samengewerkt tussen de eerste en tweede lijn en een meer holistisch patiëntenbeeld. De huidige bekostigingsmodellen bevatten veelal een sterke productieprikkel en er wordt veel gewerkt in silo’s en dit bemoeilijkt het leveren van waardegedreven zorg.’