Aan het begin van het nieuwe academische jaar gaf Rob Kickert, universitair docent bij de Erasmus School of Social and Behavioural Sciences (ESSB) en Community for Learning & Innovation (CLI) fellow, een presentatie over programmatisch toetsen (PT) tijdens een CLI Lunch & Learn. Programmatisch toetsen is een veelbelovende nieuwe methode om te beoordelen, met de potentie om het onderwijssysteem drastisch te veranderen. Wat is PT precies, en wat zijn de eerste ervaringen met de implementatie bij de Educatieve Master Primair Onderwijs (EMPO)?
Introductie tot programmatisch toetsen (PT)
Programmatisch toetsen is een holistische benadering van beoordelen, waarbij voortgangsbeslissingen worden genomen op basis van een combinatie van verschillende datapunten. Deze datapunten kunnen papers, toetsen of presentaties zijn, maar ook zelfreflecties of stage feedback. Een fundamenteel principe van PT bij EMPO is het verstrekken van rijke feedback. In plaats van cijfers, ontvangen studenten narratieve feedback op elk datapunt. Dit helpt hen inzicht te krijgen in hun leerproces en biedt mogelijkheden om hun leertraject zelf vorm te geven. Het langdurig verzamelen van data stelt docenten uiteindelijk in staat om beter geïnformeerde beslissingen te nemen over het leerproces van een student. Op deze manier worden studenten niet alleen beoordeeld op hun prestaties bij specifieke datapunten, maar ook op hun groei gedurende een cursus of programma.
Een bewuste keuze voor programmatisch toetsen (bij EMPO)
In 2022 lanceerde ESSB de Educatieve Master Primair Onderwijs (EMPO), waarmee voor het eerst programmatisch toetsen werd toegepast binnen een studieprogramma op de EUR. EMPO is een tweejarige masteropleiding die studenten opleidt tot bevoegde academische leraren voor het basisonderwijs in een stedelijke context. Voor het academische jaar 2024-2025 telt de opleiding 14 eerstejaarsstudenten.
Tijdens de CLI Lunch & Learn legde Rob Kickert enkele achterliggende motivaties uit voor de implementatie van PT in het curriculum. Rob benadrukte vooral dat toetsing vaak het knelpunt voor studentmotivatie is. "Als je een rijk curriculum hebt, maar gebrekkige beoordelingen, zal het leren ook gebrekkig zijn", stelt hij. Neem bijvoorbeeld een vak dat probleemgestuurd onderwijs (PGO) inzet, wat levendige discussies en kritisch denken stimuleert, maar waarbij de beoordeling bestaat uit een meerkeuzetoets. In dat geval vermindert de motivatie van studenten, en wordt hun leerproces voorbij feitelijke informatie beperkt. Toetsing is daarom je formele methode van aanmoediging en ontmoediging. Zonder constante bevestiging via cijfers worden studenten bovendien aangemoedigd om zelf de kwaliteit van hun leerproces te beoordelen – een uitstekende manier om hen voor te bereiden op de arbeidsmarkt!
EMPO - Een praktische casus van implementatie
De implementatie van programmatisch toetsen bij EMPO heeft het belang van actieve deelname van zowel studenten als docenten benadrukt. Gedurende het academische jaar moeten studenten een portfolio vullen met datapunten, zoals verplichte opdrachten en feedback van stages, evenals zelfgekozen datapunten. Om studenten door dit ‘ontraditionele’ proces te begeleiden, krijgen ze een ‘portfolio coach’ toegewezen.
Docenten geven narratieve feedback voor elk datapunt, waarbij ze de sterke punten en verbeterpunten van een student benadrukken in plaats van een traditionele beoordeling zoals ‘geslaagd’ of ‘niet geslaagd’ toe te kennen. Zo geldt: “een datapunt is geen eindpunt, maar een controlepunt onderweg.” Aan het eind van het jaar is de besliscommissie, bestaande uit EMPO-docenten, verantwoordelijk voor de beslissing of een student 60 studiepunten ontvangt, een remediërende opdracht krijgt, of het jaar (deels) over moet doen. Het besluitvormingsproces omvat het beoordelen van de feedback die aan een student is gegeven, met aandacht voor de kwaliteit van de datapunten en de aangetoonde vooruitgang.
Ervaringen van studenten en docenten
Hoe hebben studenten en docenten van EMPO programmatisch toetsen ervaren? De verwachtingen over deze methode bleken goed aan te sluiten bij de praktijkervaringen. PT pakt effectief de beperkingen van een “one-size-fits-all”-benadering aan, waardoor studenten hun eigen ontwikkelingstraject kunnen volgen. Dit had ook een positieve invloed op het welzijn van studenten, aangezien zij zich “meer erkend voelen en alleen met zichzelf vergeleken, in plaats van met andere studenten”, aldus Rob. Ondanks enige bezorgdheid over het afschaffen van traditionele cijfers, is “feedback het nieuwe cijfer” geworden. Studenten hebben een sterke interesse getoond in het ontvangen van feedback, in plaats van zich alleen op cijfers te richten. Hierdoor ervaren ook docenten het geven van feedback als waardevolle onderwijstijd.
Aan de andere kant bleek dat zowel studenten als docenten aanzienlijke aanpassingen moesten maken en extra inspanning moesten leveren. Studenten moesten zich aanpassen aan het gebrek aan cijfers en de verhoogde autonomie. De integratie van het curriculum vormde uitdagingen voor docenten, en het besluitvormingsproces voor de commissie was minder efficiënt en comfortabel vergeleken met traditionele beoordeling. Dit kwam door de grote hoeveelheid narratieve feedback die door verschillende mensen werd gegeven, elk met hun eigen feedbackstijlen. Daarom is het belangrijk om te investeren in het bespreken en oefenen van hoe je feedback geeft.
- Universitair Docent
- Meer informatie
Ben je een EUR docent en geïnteresseerd in programmatisch toetsen en de implementatie hiervan? Vraag dan het MicroLab over Programmatisch Toetsen aan, georganiseerd door de CLI en Risbo.
Met zijn CLI Fellowship heeft Rob als doel PT in EMPO te optimaliseren op het gebied van studentmotivatie en besluitvorming. Houd deze pagina in de gaten voor updates over dit project.
- Gerelateerde links
- Meer CLI nieuws