De wereld verandert altijd. Maar nu lijkt het een stuk sneller te gaan. We hebben een coronacrisis en een klimaatcrisis. Er liggen grote opgaves als het gaat om energie, water, landbouw, woning en natuur. Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde en Duurzaamheid, zag het al een tijd aankomen. Gelukkig is de ‘scientivist’ optimistisch. “Dat hebben we nodig in deze tijd. We staan voor de grootste opgave in 150 jaar.”
Het wordt beter
Chaos hoort bij een transitie. Er komt maximaal druk op het huidige systeem. Op die manier krijg je verandering. “Neem bijvoorbeeld de landbouw. We weten dat het systeem niet houdbaar en toekomstbestendig is”, vertelt Rotmans. “Wat krijg je dan? Het regime gaat maximaal weerstand bieden. De bestaande orde. Dat zie je aan de protesten van de boeren.”
“Hoe groter de chaos, hoe dichter we bij de kern van een transitie komen”
Ook al zien veel boeren ook wel dat er iets moet veranderen, ze geven niet snel op. Dat zie je ook altijd bij een transitie. “Hoe groter de chaos, hoe dichter we bij de kern van een transitie komen. Radicale oplossingen zijn dan in de buurt. Voor een boer in de voedselcrisis of verpleegkundige in de zorgcrisis is dat niet prettig. Maar uiteindelijk komen we er beter uit. Het systeem gaat veranderen.”
We zijn minder machteloos dan we denken
Veel mensen denken dat je persoonlijke keuzes en acties weinig uithalen voor een grote crisis of uitdaging. Rotmans is het daar totaal niet mee eens. “We lijden aan de illusie van machteloosheid. Systeemverandering begint juist bij persoonlijke acties en keuzes.”
"Alles begint bij persoonlijke verandering"
“Het indirecte effect van jouw en mijn handelen is groter dan het directe effect. Bijvoorbeeld de transitie van roken naar niet roken. Iedereen denkt dat dat komt door overheidsingrijpen. Nee! De sociale norm veranderde. Vroeger was roken gezellig, iedereen deed het. Er was een kleine groep die stopte. Het begint altijd bij 5 à 10 procent van de bevolking. Zij lazen over de schadelijke bijwerkingen, stopten en beïnvloedden daarmee een grotere groep. En deze grotere groep weer de massa. De overheid greep pas na 30 jaar in. Alles begint bij persoonlijke verandering.”
De tip van Jan
Wil je verandering? “Sluit je aan bij een maatschappelijke beweging. Dit is de tijd van maatschappelijke bewegingen. Deze zijn ongrijpbaar voor de instituties. Op het gebied van voedsel, energie, klimaat, discriminatie. Doe het samen. Samen sta je sterker!”
Bekijk het hele interview met Jan Rotmans bij Studio Erasmus. Daarin gaat hij dieper in op de veranderingen die hij ziet in de samenleving.
- Onderzoeker
- Meer informatie
In zijn nieuwe boek 'Omarm de chaos' betoogt Jan Rotmans dat we aan de vooravond staan van een systeemkanteling. Volgens hem kunnen we daar allemaal persoonlijk een grote rol in spelen.
- Gerelateerde content
