Taal is een kostbaar bezit, dus vergeet het Fries niet

Kneppelfreed

Van der Burg is de zoon van een dierenarts uit Friesland die in 1951 tijdens een zaak bij de kantonrechter Fries bleef spreken tegen de rechter. De rechter (die prima Fries verstond) gaf toen aan dat hij hem officieel niet zou verstaan. Wibren van der Burg praat in de Leeuwarder Courant over de gebeurtenissen rondom de zaak en de aanloop naar Kneppelfreed. Verschillende journalisten uitten zich namelijk zeer kritisch over het optreden van deze rechter. De column van een van deze verslaggevers, Fedde Schurer, was zo kritisch dat hij wegens belediging werd vervolgd. Op de dag dat Schurer voor de politierechter verscheen, ontstond een confrontatie tussen politie en aanhangers van Schurer waarbij de politie knuppels en waterkanonnen inzette. De verontwaardiging was zo groot dat Kneppelfreed, en het daarop volgende hoger beroep waarin Abel Herzberg als advocaat in een literair pleidooi een lans brak voor het Fries, ervoor zorgde dat de totstandkoming van wettelijke regelingen omtrent het gebruik van Fries werd versneld. Hierdoor wordt Kneppelfreed gezien als een markeerpunt in de strijd voor de Friese taal.  

FOET

Toch lijkt de strijd nog niet geheel gestreden: Nederlandse wet- en regelgeving houdt niet altijd rekening met de bijzondere positie van het Fries. “In Den Haag is onvoldoende bewustzijn van de status die het Fries in Nederland heeft”, stelt Hemels. Zij schreef hierover eerder dit jaar een artikel in NTFR en in het Financieele Dagblad, waarin zij een relatie legde met Kneppelfreed. Dit zonder te weten van de nauwe betrokkenheid van collega Van der Burg bij dit onderwerp. De gezamenlijke belangstelling kwam aan het licht toen Van der Burg de aankondiging las van de Fedde Schurerlezing die Hemels hierover op 27 november zou houden.

De aandacht van Hemels voor de kwestie werd getrokken toen ze destijds las over een algemeen nut beoogde instelling (anbi), Stichting Fryske Oekumenyske Tsjerketsjinsten yn Súdwest-Fryslân (FOET) waarvan de belastingdienst de status introk, omdat haar website in het Fries was. Dat de website in het Fries was, was logisch, de stichting verzorgde namelijk kerkdiensten in het Fries. Zij zou zonder anbi-status niet meer belastingvrij schenkingen kunnen ontvangen. De stichting draaide voor 60 procent op de bijdragen van donateurs. 

De belastingdienst zat echter fout. Overheidsdiensten mogen namelijk niet zonder geldige reden het gebruik van het Fries verbieden aan Friese stichtingen. Dit is vastgelegd in nationale wetgeving, maar ook in het Europees Handvest van regionale en minderheidstalen. In de Bestuursafspraak Friese taal en cultuur 2019-2023 is inmiddels vastgelegd dat anbi’s in Friesland op hun website in het Fries verantwoording mogen afleggen. Het anbi-aanvraagformulier en de website van de Belastingdienst vermelden dit echter niet, terwijl daar wel op staat dat de website behalve in het Nederlands ook in het Duits, Engels of Frans mag zijn. Begin dit jaar geïntroduceerde formulieren die grotere anbi’s op hun websites moeten plaatsen, zijn alleen in het Nederlands beschikbaar.

Tijd voor verandering

Niet alleen de Belastingdienst, maar ook het Ministerie van Justitie en Veiligheid ziet het Fries nog wel eens over het hoofd.  Het vorig jaar ingediende wetsvoorstel Transparantie maatschappelijke organisaties verplicht ook niet-commerciële stichtingen en verenigingen om hun balans en staat van baten en lasten te deponeren. In het voorstel worden ook vereisten benoemd omtrent de talen waarin deze financiële stukken gedeponeerd mogen worden. “Van minister Dekker mogen de organisaties deze stukken in zowel het Nederlands, alsook in het Frans, Duits en Engels opstellen. Maar Fries staat er niet tussen. Dat vind ik verbazingwekkend.”, aldus Hemels. De overheid heeft zich (wettelijk) verplicht om het Fries te stimuleren en een verbod op het Fries moet worden gerechtvaardigd. De huidige formulering van het wetsvoorstel en in het bijzonder de taalvereisten lijken hier niet bij te passen. Een rechtvaardiging waarom Fries niet is toegestaan, ontbreekt, hetgeen in strijd is met het Europese Handvest.

Hemels denkt niet dat het kwade opzet is van de overheid, maar eerder een geval van onwetendheid. Volgens haar is aanpassing nog mogelijk, aangezien het momenteel nog gaat om een wetsvoorstel. Volgens haar is de Tweede Kamer nu aan zet:

“Het is bijzonder dat zeventig jaar na Kneppelfreed de Friese taal nog steeds moet worden bevochten in Den Haag. Maar Nederland heeft zich ertoe verplicht het gebruik van die taal te stimuleren en niet zonder deugdelijke rechtvaardiging te verbieden. De taal is een kostbaar bezit, dus Den Haag: vergeet het Fries niet.’’