Op diverse wetenschappelijke fronten onderzoeken wetenschappers van Erasmus Universiteit Rotterdam hoe we onze samenleving eerlijker en gelukkiger kunnen maken. Een belangrijke voorwaarde daarbij is onze veiligheid. Prof.dr. Gabriele Jacobs, hoogleraar Organisational Behaviour and Culture, onderzoekt hoe we ‘slimme technologie’ als cameratoezicht, wireless hotspots en gezichtsherkenning kunnen inzetten ten bate van openbare veiligheid, met respect voor mensenrechten en publieke waarden.
Welke rol speelt Artificial Intelligence (AI) in je werk als sociaalwetenschapper?
“Bij complexe problemen kan AI ons helpen om betere beslissingen te nemen. Neem bijvoorbeeld klimaatverandering. Extreem weer en aardbevingen zorgen niet alleen voor overlast, maar veelal ook voor groot menselijk leed. Met Artificial Intelligence kunnen we veel data van verschillende bronnen combineren en integreren. Daardoor worden we ons bewust van patronen in klimaatverandering die we anders wellicht niet zouden zien. Je kunt dan gevaarlijke situaties voorspellen én voorkomen. Op sociaal vlak bijvoorbeeld wordt AI in Nederland gebruikt bij ‘crowd management', om zo ongelukken in een mensenmenigte te voorkomen.”
Kun je iets vertellen over je betrokkenheid bij het consortium AI-MAPS?
“Ik ben ‘Chair’ bij AI MAPS, waarbij ik me richt op Public Safety. In AI-MAPS [Artificial Intelligence for Multi-Agency Public Safety Issues] werken 26 organisaties samen op het gebied van openbare veiligheid en AI. Partners zijn onder meer de universiteiten van Leiden, Delft en Rotterdam (LDE), maar bijvoorbeeld ook TNO, de politie en bedrijven zoals Deloitte en Nokia. Door onze kennis en expertise te bundelen willen we methoden ontwikkelen die helpen om sociale onrust te voorkomen of ermee om te gaan.
Onrust gaat vaak gepaard met een gebrek aan vertrouwen. Als je de overheid of je buren niet meer vertrouwt, ben je eerder geneigd om je af te keren van de maatschappij of je ertegen te verzetten. De inzet van technologie kan dat gevoel versterken. Daarom is het belangrijk dat de samenleving in haar volle breedte meepraat over de inzet van technologie: overheden, private partijen, wetenschappers en vooral burgers. Juist burgers moeten worden betrokken bij keuzes over hun leefomgeving. Dus níet: technologie uitvinden, implementeren, toepassen en dan pas aan de burgers vragen of ze het leuk vinden.
Burgers worden – als het gaat om technologie in de publieke ruimte – vaak gezien als gebruikers. Ze hebben echter meestal geen idee van alle technologie die in de openbare ruimte wordt gebruikt: sensoren, camera’s die op je gericht zijn, gezichtsherkenning, bewegingen die in kaart worden gebracht. Juridisch is het perfect afgedicht, maar bekijk het eens vanuit een sociaal en een moreel perspectief! Als burger kun je niet langer je schouders ophalen en denken dat we er toch geen invloed op hebben. Openbare veiligheid is van ons allemaal. We zijn er samen verantwoordelijk voor.”
“Artificial Intelligence is een collega aan tafel, maar mag nooit de beslissing overnemen”
Dus we zitten niet altijd te wachten op nieuwe technologie?
“Als we kijken naar publieke veiligheid, dan vind ik dat technologie als middel soms erg snel wordt ingezet. In sommige straten hangen sensoren die geschreeuw opvangen. Is dat wérkelijk een veiligheidsprobleem? En moeten we bij hangjongeren meteen camera’s of andere apparatuur ophangen? De straat is toch ook van hen? Als we alle bewoners van een wijk een fijne leefomgeving willen bezorgen, dan hebben zij daar evengoed recht op.
In te veel gevallen wordt technologie als een wondermiddel gezien en worden de sociale effecten niet goed in kaart gebracht. Met AI MAPS vragen we ons af: wanneer hebben we AI écht nodig en wanneer is het beter om het probleem puur menselijk op te lossen? Artificial Intelligence is een collega aan tafel, maar mag nóóit de beslissing nemen.
Kijk naar de toeslagenaffaire, waar een naïef geloof in computers grote persoonlijke drama’s heeft veroorzaakt. Probeer maar eens het vertrouwen van de slachtoffers terug te winnen. Hoger opgeleiden weten vaak de weg wel in de samenleving. Mensen die het maatschappelijk niet zo goed doen, lijken of zijn vaak minder betrokken. Is dat uit desinteresse? Welnee! Veel mensen weten niet wat er speelt of worden met hun vragen en zorgen niet serieus genomen. En laten we eerlijk zijn, het is natuurlijk ook best complex.”
Waar komt jouw passie voor openbare veiligheid vandaan?
“Ik ben opgegroeid in West-Duitsland, waar in de jaren 70 en 80 de spanningen en pijn van de oorlog nog overal voelbaar waren. We waren bovendien bang voor een nieuwe, nucleaire oorlog. Mijn generatie maakte zich druk om vragen als: hoe kunnen we ervoor zorgen dat het vrede blijf? Hoe blijven we veilig en hoe garanderen we de democratie? Dat heeft ook mij gevormd.
Een belangrijke motivatie voor mijn werk als wetenschapper is: hoe kan ik bijdragen aan rechtvaardigheid in de wereld? De problemen in onze samenleving zijn overweldigend. ‘Oorlog, vluchtelingen, klimaatverandering, polarisatie en ongelijkheid. Maar misschien is de grootste bedreiging wel dat we zo weinig en slecht naar elkaar luisteren. De uitdaging is allereerst om het vertrouwen in elkaar en in de samenleving te herstellen. En weer nieuwsgierig naar elkaar te worden!”
“Met AI MAPS willen we een ecosysteem van vertrouwen kweken, waarbij mensen weer met elkaar in gesprek gaan”
Hoe kunnen we het vertrouwen in de samenleving weer vergroten?
“Burgers moeten meepraten. Aangeven wat zij zelf wel en niet willen in hun wijk. Anders vervreemden we nog verder en laten we dergelijke beslissingen over aan slimme ondernemers die oplossingen bedenken die de problemen eenzijdig, vanuit de techniek, benaderen. We moeten – samen met het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en overheden – die innovaties begeleiden, gidsen naar een manier waarop technologieën onze maatschappij van dienst zijn.
Zo hopen we met AI MAPS een ecosysteem van vertrouwen te kweken, waarbij mensen weer met elkaar in gesprek gaan. ‘Ze luisteren toch nooit naar ons’, roepen veel burgers nu. En overheden zeggen: ‘ze zijn niet geïnteresseerd’, of ‘ze geloven in complotten’. Ik denk oprecht dat beide kanten het heus goed bedoelen en best met elkaar willen praten. Als we maar een veilige setting creëren en leren om weer naar elkaar te luisteren. Met AI-MAPS willen wij ervoor zorgen dat technologie mensen tot elkaar brengt, in plaats van uit elkaar drijft.”
- Professor
- Meer informatie
Gabriele Jacobs studeerde Psychologie aan de Universiteit van Keulen en promoveerde in 1998 aan de Universiteit van Münster. Sinds 2000 werkt zij voor de Erasmus Universiteit. Ze was onder meer co-director van het Centre of Excellence on Public Safety Management bij Rotterdam School of Management (RSM) en decaan van het Erasmus University College. Sinds 2017 is Gabriele hoogleraar Organisational Behaviour and Culture, aanvankelijk bij RSM en vanaf 2020 bij Erasmus School of Social and Behavioural Sciences (ESSB).
Meer lezen?
Met Leiden-Delft-Erasmus steun krijgt consortium AI-MAPS prestigieuze subsidie van 2 miljoen euro
- Gerelateerde content
