Rotterdams gewapend verzet ging boekje te buiten

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden in Nederland naar schatting vijfhonderd personen door het verzet geliquideerd. Het fenomeen liquidatie is daarmee allerminst een randverschijnsel in de bezettingsgeschiedenis. Dit geldt zeker voor Rotterdam waar circa honderd liquidaties plaatsvonden. Oosthoek interviewde zesenveertig personen, raadpleegde niet eerder gebruikte archieven en deed uitgebreid literatuuronderzoek.

Nuance
'Nieuw licht op liquidaties. Knokploegen in Rotterdam 1944-1945' nuanceert het beeld dat het Rotterdamse verzet zo correct opereerde als tot nu toe in publicaties naar voren komt. Het corrigeert de kleurrijke beeldvorming van het gewapend verzet, zowel in de geschiedschrijving als in de nationale herinnering en levert een bijdrage aan de discussie over de ontmythologisering van de rol en betekenis van het verzet.
Oosthoek stelt dat de frequent door de LKP-Rotterdam uitgevoerde liquidaties, die gepleegd werden na de instelling van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) in september 1944, niet of nauwelijks zinvol waren voor de lokale oorlogssituatie. Ze waren in feite contraproductief vanwege de meedogenloze represaillemaatregelen van de bezetter, die bovendien verlammend werkten op de bevolking.

Guerilla
In Rotterdam werd in de eindfase van de oorlog het gewapend verzet gedomineerd door de verzetsorganisatie Landelijke Knokploegen. Deze voerde een meedogenloze guerrillastrijd met de bezetter en raakte steeds meer verwikkeld in harde confrontaties met collaborateurs, verraders en dievenbendes. In het laatste oorlogsjaar voerde de LKP tegen de richtlijnen van de top van de BS in talrijke liquidaties uit die niet of nauwelijks te verantwoorden waren. Herhaaldelijk gingen de knokploegen over tot buitensporig geweld.

Na de bevrijding
Veel liquidaties waren in het algemeen niet nuttig en hebben niet het beoogde resultaat - het redden van mensenlevens - opgeleverd. De liquidaties hebben het bezettingsregime, blijkens de bloedige represailles die er op volgden, op scherp gezet.

Zelfs na de bevrijding werden beslissingen genomen die moreel gesproken niet door de beugel konden en vonden er moorden plaats waarvan het motief omstreden was. De betrokken verzetsmensen hadden onderling afgesproken om over liquidaties te zwijgen. Deze ‘richtlijn doofpot’ is door hen een leven lang in acht genomen.

Over Albert Oosthoek
Albert Oosthoek was onder meer verbonden aan het Gemeentearchief Rotterdam. Hij was vanaf 2011 buitenpromovendus aan de Erasmus Universiteit en research fellow bij het lectoraat Dynamiek van de Stad aan de Hogeschool Inholland. Vanaf 2014 is hij werkzaam als onderzoeker bij de afdeling Oorlogsnazorg (voorheen Informatiebureau) van het Nederlandse Rode Kruis. Oosthoek publiceerde onder meer De Rotterdamse arbeidsinzet 1940-1945 (Rotterdam 1994), Uit Trouw geboren. Illegaliteit in Oud-Beijerland (Oud-Beijerland 1995), Kaddisj. Ter nagedachtenis van de joodse Rotterdamse burgers 1940-1945 (Rotterdam 2000) en samen met Jack Kooistra Recht op wraak. Liquidaties in Nederland 1940-1945 (Leeuwarden 2009). In 2005 schreef hij in opdracht van het college van B&W Rotterdam als ambtenaar in dienst van het Gemeentearchief Rotterdam het boek Pim Fortuyn en Rotterdam.

Van het proefschrift verschijnt een handelseditie bij Uitgeverij Aspekt 
Nieuw licht op liquidaties. Knokploegen in Rotterdam 1944-1945, ISBN 978-94-6153-301-2