Regering nog steeds bezig met economische symptoombestrijding

Balansrecessie

Nederland zit in diepe recessie en kampt met balansproblemen bij huishoudens en banken. Voor een kwart van de Nederlandse huisbezitters is de hypotheekschuld inmiddels groter dan de waarde van het huis, terwijl huizenprijzen blijven dalen tot in 2014. Banken kampen met verliezen bij vastgoedleningen, MKB-kredieten en hypotheekleningen en draaien de kredietkraan verder dicht.

Verstorende overheid

De overheid frustreert het economisch herstel met een historisch ongekende hoeveelheid lastenverzwaringen en bezuinigingen van 9 procent bbp gedurende de periode 2011-2017. Alleen al tussen 2011-2014 neemt de overheid voor 6,5 procent bbp aan tekortverminderende maatregelen. Desondanks daalt het begrotingstekort in die periode met slechts 1 procent.

De consumptie daalt continu van 2009 tot 2014, terwijl huishoudens gedurende al die jaren interen op hun vermogen. De koopkracht daalt tot aan 2014 vijf jaar achter elkaar. De werkloosheid zal in 2014 tot 9,25% stijgen (CBS definitie). Van 2012 tot 2014 belanden meer dan 200.000 mensen extra in de bijstand en WW. De bezettingsgraad van het bedrijfsleven is met 77% laag. En het aantal bedrijfsfaillissementen breekt records.

De beroerde economische prestaties zijn mede het gevolg van macro-economisch mismanagement. Als zowel de private als de publieke sector stoppen met besteden en gaan sparen, resulteert slechts een lager inkomen, hogere werkloosheid, meer bedrijfsfaillissementen en grotere bankproblemen. Het lukt daarom niet goed schulden af te bouwen, zowel in de private als de publieke sector.

Visieloos

De overheid is een jaarlijks terugkerende bron van economische onrust geworden met volstrekt visieloze en onsamenhangende sprokkelpakketten om binnen de 3-procent tekortgrens te blijven. Dit jaar doet de kaasschaaf zijn werk in de zorg en de sociale zekerheid. En de kasschuif bij de ontwikkelingssamenwerking. Bevriezing van ambtenarensalarissen geeft alleen economische schade op korte termijn, maar geen verbetering van de overheidsfinanciën op lange termijn.

Het aanvullende beleidspakket bestaat voor een groot, maar boterzacht deel uit een boekhoudkundige truc met de stamrecht-bv. Toekomstige belastingopbrengsten worden naar voren gehaald. Daarbij verslechteren de overheidsfinanciën structureel vanwege extra belastingvoordelen. Een meevaller bij de zorg eerder dit jaar wordt in het aanvullende pakket gesmokkeld. De macro-economische schade van het aanvullend pakket lijkt door deze begrotingstrucs mee te vallen. Echter, het CPB is waarschijnlijk veel te optimistisch aangezien de CPB-modellen onvoldoende rekening houden met de balansproblemen in de private sector.

Ad hoc bestuur

Jaarlijkse ad hoc maatregelen om het tekort te verkleinen zijn niet alleen economisch onverstandig, maar ook overbodig. De uitstaande staatsschuld kan bijna geheel worden weggestreept tegen de belastingclaim op de toekomstige pensioenuitkeringen. Als Rutte-II zijn structurele hervormingen doorvoert, zijn de overheidsfinanciën houdbaar. Het tekort kan beter oplopen als de belastinginkomsten of de uitgaven aan werkloosheidsuitkeringen onverhoopt tegenvallen.

..en zwak bankwezen

Het bankwezen met een balanstotaal van meer dan vier keer het bbp is de grootste bedreiging voor de overheidsfinanciën. Als het mis gaat zijn de kosten voor de belastingbetaler. Als het goed gaat zijn de winsten voor de aandeelhouder.

Vijf jaar na de val van Lehman Brothers zijn banken nog steeds too-big-to-fail en te zwak gekapitaliseerd. Iedere euro die Nederlandse banken uitlenen wordt met nog geen 5 cent eigen vermogen gefinancierd. Banken hebben daardoor perverse prikkels om excessieve risico’s te blijven nemen. Het eigen vermogen van banken moet worden opgevoerd naar 20-30 procent van het balanstotaal, ook al duurt dat jaren.

Banken lijden verliezen op vastgoedportefeuilles, MKB-leningen en hypotheken. Banken met vervuilde balansen knijpen de kredietverlening af smoren het economisch herstel in de kiem. De overheid zal banken moeten dwingen verliezen te nemen en de banken te herkapitaliseren. Zoveel mogelijk met privaat geld, maar als dat niet kan met belastinggeld.

..en zwakke woningmarkt

De doorstroming op de woningmarkt is gestokt, omdat restschulden als een zwaard van Damocles boven de markt hangen. Het is daarom goed dat de overheid nu beleid gaat voeren zodat doorstromers restschulden kunnen dragen. De nationale hypotheekgarantie wordt uitgebreid naar hypotheken voor financiering van restschulden. Daarnaast kan het maximum van de loan-to-value worden verhoogd voor mensen met een voldoende hoog inkomen (loan-to-income).

Daarnaast zouden mensen in staat kunnen worden gesteld om hun pensioenopbouw of hun pensioenpremies te gebruiken voor de aflossing van hun restschulden, in ruil voor een lager pensioen of langer doorwerken. De restschulden van mensen die geen inkomen meer kunnen verwerven, moeten worden gesaneerd.

Balansherstel gevraagd

Het dringt nog steeds onvoldoende door in Den Haag dat Nederland in een balansrecessie zit. Aanhoudende lastenverzwaringen en uitgavenbeperkingen zijn economisch onverstandige symptoombestrijding. Nederland wordt structureel armer omdat onnodig veel bedrijven over de kop gaan, werknemers permanent werkloos worden en nieuwe economische activiteit niet wordt gefinancierd, terwijl de staatsschuld niet omlaag komt.

Laat de regering stoppen met het jaarlijkse circus van onsamenhangende en visieloze sprokkelpakketten in de begroting. Het trendmatige begrotingsbeleid moet in ere worden hersteld. De regering dient voortvarend beleid te gaan voeren om de oorzaken van de recessie weg te nemen: balansherstel bij banken en huishoudens.