Recessie op komst: biedt Den Haag voldoende steun?

Misplaatst optimisme

Eerder deze maand stelde de regering optimistisch dat zelfs als het virus Europa zou treffen, de economische groei voor 2020 nog steeds 0,9 procent zou bedragen. In deze berekeningen is echter geen rekening gehouden met het scenario waar we ons nu in bevinden en het virus ook Nederland bereikt heeft. Nu, slechts enkele weken later, is alle horeca gesloten en wordt dringend verzocht thuis te blijven. Veel zelfstandigen zitten zonder werk en evenementen worden afgelast.

Geen ruimte voor stimulans

Naar alle waarschijnlijkheid moet Nederland zich voorbereiden op een recessie, de vraag is echter hoe ernstig deze zal zijn. Op dit moment kampen we met een aanbodprobleem. Geen etentjes in een restaurant, geen sportlessen in de sportschool, geen knipbeurt bij de kapper. Het stimuleren van de vraag heeft in dit geval geen zin. Consumenten willen misschien wel gebruik maken van de verschillende services, maar kunnen dit niet, omdat de overheid alles bewust heeft stopgezet.

Liquiditeitsproblemen

Volgens Bas Jacobs, Sijbren Cnossen Professor Publieke Economie aan Erasmus School of Economics, komt het er op neer dat de aanbodkant in de economie moet terugkeren. Hoe sneller het virus onder controle is, hoe sneller de economie zich kan herstellen. In de tussentijd is het aan de regeringen en centrale banken om ervoor te zorgen dat bedrijven niet instorten. Als bedrijven geen inkomsten hebben en wel kosten, krijgen ze uiteindelijk te maken met liquiditeitsproblemen, legt Jacobs uit. Met andere woorden: er is te weinig geld om op korte termijn aan financiële verplichtingen te voldoen. In een perfect functionerende markt kunnen gezonde bedrijven een lening krijgen van de bank. De vraag is of dit onder de huidige omstandigheden ook zo is. Als de financiële vooruitzichten van bedrijven verslechteren, hebben ze normaal gesproken minder kans om een lening te krijgen.

Ondernemingsrisico

Om de liquiditeit op peil te houden hebben de regering en de Europese Centrale Bank verschillende maatregelen aangekondigd. Zo staat de overheid garant voor een groter percentage van de MKB-leningen, is er sprake van arbeidstijdverkorting om de loonkosten van de werkgevers gedeeltelijk te dekken en bovendien kunnen banken goedkoop lenen om op hun beurt weer leningen aan het MKB te verstrekken. Punt van kritiek is dat er veel steunmaatregelen zijn voor het MKB, maar nauwelijks voor zelfstandigen.

Volgens de Nederlandse minister van Economische Zaken Eric Wiebes hebben de zelfstandigen zelf besloten om niet in vaste dienst te gaan. Met andere woorden: het is een deel van het ondernemersrisico dat ze nemen. Jacobs is het niet eens met deze stelling. Volgens hem is de verklaring van Wiebes niet erg slim. Als de overheid zegt dat mensen niet meer mogen werken, kunnen we dit dan als een bedrijfsrisico beschouwen? Jacobs heeft zijn twijfels. Waarom al deze pakketten voor bedrijven en niet voor ondernemers? Dit zijn uitzonderlijke macro-economische omstandigheden. ‘Ik vind dat de overheid moet denken aan een soort werkloosheidsuitkering voor zelfstandigen’, stelt Bas Jacobs.

Kwetsbare fundamenten

Jacobs verwacht dat het ook interessant zal zijn wat er in de bankensector gaat gebeuren. Volgens hem is het Europese banksysteem niet erg sterk, zeker niet in Zuid-Europa. Sinds de crisis zijn banken uiterst voorzichtig met het verstrekken van leningen en moeten ze haast worden overgehaald om door te gaan met het verstrekken van leningen. Bedrijven zijn uiterst afhankelijk van schuldfinanciering en zonder die financiering kan het misgaan. Het is van groot maatschappelijk belang dat de kredietverstrekking blijft toenemen, aldus Jacobs.