Rationaliteit geen goede voorspeller van gezondheidsbeslissingen

In de economie worden beslissingen over gezondheid traditioneel bestudeerd onder de aanname dat ze rationeel zijn genomen. Er wordt dan aangenomen dat de beste optie wordt gekozen uit alle beschikbare mogelijkheden, waarbij alle relevante voor- en nadelen meegewogen zijn. Echter, deze rationele blik wordt al enkele decennia als zeer onrealistisch gezien.

Gedragsexperimenten en gezondheid

Het meeste onderzoek dat poogt de traditionele economische kijk op beslissingen te verbreden, is gebaseerd op financiële beslissingen. Zodoende breidt Lipman in zijn proefschrift enkele van deze bevindingen uit naar beslissingen over gezondheid in een aantal gedragsexperimenten. Hij laat bijvoorbeeld zien dat veel mensen verliesafkerig zijn voor gezondheid. Dat wil zeggen dat ze gevoeliger zijn voor gezondheidsverliezen dan voor evenredige gezondheidswinsten. Er bestaan echter grote verschillen tussen mensen in dit soort keuzekenmerken, sommige mensen zijn bijvoorbeeld zéér gevoelig voor verliezen en anderen juist helemaal niet. Beleidsmakers die beslissingen over gezondheid willen bevorderen, zouden daarom moeten overwegen hun beleid op maat te maken.

Om deze verschillen te onderzoeken, verkent Lipman onder andere een op maat gemaakte aanpak voor het stimuleren van sportgedrag. In een van de experimenten in het proefschrift werd aan deelnemers gevraagd om een kleine financiële beloning zelf vorm te geven, dat hen zou motiveren om te gaan sporten. Zo kon men, bijvoorbeeld, kiezen om de beloning als loterij vorm te geven of vrijwillig een eigen bijdrage te doen en die met sporten terug te verdienen. Daarna werd in kaart gebracht in hoeverre de op maat gemaakte beloningen in overeenstemming waren met keuzekenmerken zoals verliesafkeer.

Gezondheidswaardering begrijpen en verbeteren

Maatschappelijke beslissingen over gezondheid worden vaak onderbouwd door de kosten en baten van gezondheidsinterventies te vergelijken. Gezondheidsbaten beoordelen vergt een kwantitatieve maat om gezondheid in uit te drukken en methoden om deze kwantificatie op een adequate manier te realiseren. Lipman’s onderzoek focust op twee methoden die voor dit soort gezondheidswaardering worden gebruikt, maar doorgaans tot verschillende resultaten leiden. Dit is problematisch omdat maatschappelijke beslissingen over gezondheid daardoor kunnen afhangen van de gekozen methode. Hij onderzoekt waarom deze methoden verschillende resultaten hebben en verkent mogelijke oplossingen. Zijn onderzoek wijst uit dat de keuzekenmerken van degenen aan wie de methoden voor gezondheidswaardering worden voorgelegd, zoals verliesafkeer, een invloed hebben op de uitkomsten. Die invloeden zouden onwenselijk kunnen zijn. Zodoende ontwikkelde Lipman een methode om daarvoor te ‘corrigeren’. Ook voor maatschappelijke gezondheidsbeslissingen is dus van belang dat individuele verschillen in besluitvorming meegenomen worden, in plaats van rationaliteit te veronderstellen.