Publiek nog steeds ontvankelijk voor berichten over humanitaire rampen

Onder welke omstandigheden raken mensen betrokken bij het zien van afbeeldingen en verhalen over humanitaire rampen in ontwikkelingslanden? Dit onderzocht Von Engelhardt voor zijn proefschrift in drie soorten media: een interactieve app, een online campagnefilmpje en een televisienieuwsitem.

Emotioneel betrokken

Von Engelhardt stelt dat een groot deel van het mediapubliek bereid en in staat is om emotioneel en moreel betrokken te raken door beelden van humanitaire rampen. Bijvoorbeeld toonden de meeste deelnemers in een grootschalige studie spontaan empathische reacties na het bekijken van een nieuwsitem over een vluchtelingenkamp in Oost-Afrika. Slechts een klein gedeelte van de reacties bevatte duidelijke uitingen van apathie of afstomping.

Slachtoffer of niet?

Om mensen betrokken te laten raken is het vaak wel nodig dat de getroffenen van een ramp niet slechts worden afgebeeld als anonieme en hulpeloze slachtoffers, maar als volwaardige en actief handelende mensen. Dan pas krijgt de toeschouwer de kans om iets van zichzelf in de lijdende ander te herkennen en een humanitaire ramp als individueel leed te kunnen ervaren. Wel toont het onderzoek ook aan dat het juist de simpele slachtoffer-beelden zijn die heel makkelijk korte termijn effecten zoals medelijden of spontane donaties kunnen opwekken.

Lange termijn effect

Von Engelhardt stelt echter dat op de lange termijn complexere verhalen over doorzettingsvermogen en veerkracht een belangrijke positieve rol spelen in de maatschappelijke beeldvorming rondom mensen in ontwikkelingslanden. Humanitaire organisaties die vooral beelden van passief slachtofferschap in hun campagne laten zien, ondermijnen op den duur hiermee het draagvlak voor de sector. Verhalen over zelfstandig handelende slachtoffers kunnen helpen om betrokkenheid te bevorderen en apathie en cynisme tegen te werken. Ook als dit soort verbeeldingen ons in eerste instantie minder heftig raken. 

Het onderzoek van Von Engelhardt levert een bijdrage aan het kleine – maar groeiende – veld van empirische studies die zich richten op de vraag hoe het mediapubliek omgaat met representaties van humanitaire rampen.