Preventie 2040: Een maatschappelijke verschuiving als zorgverleners nog steeds worden beloond voor het behandelen van patiënten?

Waarde van preventie

Iedereen lijkt wel een voorstander van “preventie”, al is het vaak om verkeerde redenen. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt leidt preventie niet automatisch tot lagere zorguitgaven  over iemands levensduur. Toch kan preventie wel een kosteneffectief middel zijn om de volksgezondheid te verbeteren en de productiviteit van werknemers te verhogen. Daarnaast is het zo dat de meeste mensen een gezonde leefstijl ambiëren, zodat het stimuleren van gezond gedrag ook welzijn bevorderend zou moeten werken.

Vaardigheden en prikkels

In Smarter Choices for Better Health (SCBH) is “Preventie” een van de hoofdthema’s. In de afgelopen 4 jaar hebben we een groep van (gedrags-)economen, gezondheidspsychologen, clinici en gezondheidswetenschappers bij elkaar gebracht om een beter begrip te krijgen van gezond gedrag op individueel niveau. Een prominent voorbeeld van onze activiteiten is een e-health interventie die psychologische vaardigheden (bijv. plannen van lichamelijke activiteit) combineert met economische prikkels (een financiële stok achter de deur als je het plan niet uitvoert) om vrouwen met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten te helpen met het aanleren van een gewoonte tot lichamelijke activiteit.  

Gedragsverandering is moeilijk

Gedragsverandering is echter zeer moeilijk. De 53 interventies, ontwikkeld door een prominente groep gedragswetenschappers in het “Behavior Change for Good initiative”, hadden maar zeer beperkt succes om lichamelijke activiteit blijvend te verhogen na de 4-weeks interventie. Om deze reden is er de laatste jaren meer aandacht gekomen voor de sociale context waarin gedrag plaatsvindt. De obesogene omgeving (bijv. overmatig aanbod van fast-food) draagt bij aan de obesitas-epidemie, en in het algemeen leiden culturele normen en stress als gevolg van bijv. schuldenproblematiek vaak tot ongezond gedrag. Een succesvolle en duurzame interventie om gezond gedrag te stimuleren zou dan ook prikkels en ‘nudges’ op individueel niveau moeten combineren met het stimuleren van een omgeving waarin gezond gedrag makkelijker wordt.

Een “fee-for-non-service?”

Het is echter mijn overtuiging dat een combinatie van stimulansen op individueel- en omgevingsniveau niet voldoende zal zijn om de ambitieuze doelstellingen van het Preventie-akkoord te behalen. Wat we hiernaast nodig hebben is een verandering op systeemniveau in de financiering van zorgkosten. Hoe kunnen we een maatschappelijke verandering van zorg naar preventie bewerkstelligen als de prikkels voor ziekenhuizen en andere zorgverleners nog gebaseerd zijn op een ‘fee-for-service’ of “DBC” model dat beloningen uitdeelt aan de hand van het aantal behandelde patiënten? Zouden zorgverleners niet juist beloond moeten worden voor het aantal patiënten dat geen behandeling nodig heeft, een ‘fee-for-non-service’ model?

Synchroniseer prikkels

Mijn ambitie voor de komende ronde van het Smarter Choices for Better Health 2.0 initiatief is om de prikkels voor preventie te synchroniseren op individueel, omgeving, en systeem niveau. De Erasmus Universiteit en het Erasmus MC hebben gezamenlijk de expertise om “Preventie 2040” mede vorm te geven. Een aantal voorbeelden zouden kunnen zijn (i) vaardigheden, nudges en prikkels op individueel niveau om gezond gedrag te stimuleren; (ii) slimme omgevingsinterventies om gezond gedrag de makkelijke keuze te maken; (iii) ‘waarde-gedreven preventie’ (bijv. geen eigen risico voor preventieve zorg); en (iv) een ‘fee-for-non-service model’ zodat het aantrekkelijk wordt voor zorgverleners om patiënten gezond te houden in plaats van beter te maken zodra ze ziek zijn. Wie doet er mee?

Over de auteur 

Hans van Kippersluis is Hoogleraar Toegepaste Economie aan de Erasmus School of Economics. Zijn onderzoek focus is op ongelijkheden in gezondheid en onderwijs, en hoe mensen gestimuleerd kunnen worden om te investeren in hun gezondheid en opleidingsniveau.