Woensdag 8 maart is het Internationale Vrouwendag. Het IDEA Center (voorheen D&I Office) organiseert, zoals elk jaar, een evenement. Dit jaar zet de EUR Women in Art in de schijnwerpers tijdens een bijzonder programma vol actie in De Doelen. Een van de sprekers is Dr. Sanne Koevoets, Senior Lecturer in Intersectional Studies of Media and Culture op Erasmus University College en onderzoeker Transformative Repair bij het DIT Platform van de EUR. Het IDEA Center sprak Sanne in aanloop naar het evenement: “De diversiteit in mediaproducties is de afgelopen jaren toegenomen, en dat juich ik erg toe, maar door het toenemende gevaar van algoritmes blijft kritische mediawijsheid een onmisbare vaardigheid die we moeten blijven oefenen en aanscherpen.”
Waarom is Internationale Vrouwendag belangrijk?
“Internationale Vrouwendag klinkt misschien inmiddels een beetje belegen. Vrouwenstudies heten tegenwoordig Genderstudies, Intersectionele Studies, of Queer Studies. Het feminisme van vanouds heeft steeds meer plaatsgemaakt voor een activisme dat meer gericht is op het bevragen en soms zelfs opblazen van de categorieën ‘man’ en ‘vrouw’. En die aandacht voor de kunstmatigheid van het binaire genderdenken is belangrijk en goed. Maar je kunt geen post-gender maatschappij bouwen op een ongelijke ondergrond. Zo lang vrouwen - of mensen die zich identificeren met een vorm van vrouwelijkheid - nog steeds anders beoordeeld, minder gewaardeerd, en minder betaald worden, is er nog een wereld te winnen. Op veel plekken heerst nog altijd een mannelijke norm. Een vrouw in een powersuit is cool; een man in een rok of jurk is ’s nachts op straat niet overal veilig, en wordt op de werkvloer op de meeste plekken nog altijd niet getolereerd. Daarom is Internationale Vrouwendag in mijn ogen nog net zo belangrijk als vroeger.”
Wat betekent Internationale Vrouwendag voor jou persoonlijk?
“Ik vind het op deze dag vooral belangrijk om de rijkheid en diversiteit van ‘het vrouwelijke’ te laten zien. Om de ‘categorie van vrouwelijkheid’ op te rekken van binnenuit, door te laten zien op hoeveel verschillende manieren vrouwelijkheid geleefd en beleefd wordt door mensen. Voor een vrouw die altijd op zoek is naar ruimte om zich op een rebelse manier tot vrouwelijkheid te verhouden is 8 maart altijd een bijzonder moment.”
Je spreekt op Internationale Vrouwendag in een speciaal EUR-programma in De Doelen; waar ga je in je bijdrage op in?
“Mijn hoofdboodschap ligt in het bewust worden van het feit dat representatie van vrouwen in films, series en boeken iets is wat niet alleen vormgegeven wordt door makers, maar dat lezers en kijkers ook een actieve rol spelen in de manier waarop sociale rollen en betekenissen geïnterpreteerd en genormaliseerd worden.
De populaire cultuur staat bol van stereotyperende beelden en verhalen, maar dat wil nog niet zeggen dat je je daarbij hoeft neer te leggen, laat staan dat je ze zomaar hoeft over te nemen. Door een tegendraadse blik te ontwikkelen kun je ook als kijker actief weerstand bieden aan stigmatiserende of stereotyperende mediabeelden.
In mijn presentatie zal ik vertrekken vanuit een concept uit de beginjaren van de feministische kunst- en mediawetenschap: de male gaze. Dit concept maakt het mogelijk om te analyseren hoe de conventies van de klassieke Hollywoodfilm een patriarchale blik in de hand werken en normaliseren. De blonde ijskoninginnen van Alfred Hitchcock nodigen de kijker uit om vrouwen te zien als prachtige, tragische, ondoorgrondelijke wezens die of zichzelf of hun aanbidders ten gronde richten. De prachtige filmbeelden vormen een slinkse verleiding om ons te identificeren met een specifiek, beperkt perspectief. Dat perspectief is binnen de westerse filmtraditie ook nog veelal wit en heteronormatief. Als je je bewust wordt van hoe die normaliserende blik werkt, dan zie je hoe de male gaze een witte, (hetero) patriarchale visie op de wereld vastzet, door gebruik te maken van vaste conventies. Maar je hoeft die visie niet zomaar te accepteren of over te nemen. Door een ‘tegendraadse’ kijkhouding aan te nemen kun je zien hoe macht doorwerkt in visuele media.
Hoe is het gesteld met de positie en portrettering van vrouwen in kunst en media?
“We zitten denk ik in een heel interessante tijd. Je ziet op tv gelukkig niet alleen witte mensen in de rol van expert, queer personages zijn niet slechts als grappige sidekick te zien in sitcoms, en vrouwen van boven de 50 blijken gelukkig tegenwoordig toch ook te bestaan op tv. De diversiteit in mediaproducties is de afgelopen jaren toegenomen, en dat juich ik erg toe. Maar door het toenemende gevaar van algoritmische tunnelvisie blijft kritische mediawijsheid een onmisbare vaardigheid die we moeten blijven oefenen en aanscherpen. Alleen in je eigen filterbubbel blijven en alleen meekrijgen wat algoritmes bepalen, is gevaarlijk. We moeten met zijn allen zorgen voor mediawijsheid/-geletterdheid en kinderen hiervoor van jongs af aan gereedschappen aanreiken. We moeten onszelf hierin blijven ontwikkelen en ons kritisch en tegendraads blijven verhouden tot beelden die we voorgeschoteld krijgen. Zorg dat je blijft openstaan voor verschillende perspectieven.”
Het IDEA Center nodigt iedereen van harte uit om Internationale Vrouwendag samen te vieren in De Doelen op woensdag 8 maart.
- Gerelateerde content
