Onwil niet het probleem bij aanpak laaggeletterdheid

Bijna één op de zes mensen in Nederland beheersen niet de lees-, schrijf-, reken- of digitale vaardigheden die nodig zijn voor zelfstandige deelname aan de samenleving. De aanpak daarvan komt maar langzaam van de grond. Onwil is niet het probleem, maar het gebrek aan tijd, financiële middelen, kennis en verantwoordelijkheidsgevoel bij netwerkpartners. Dit blijkt uit het onderzoek van bestuurskundigen Erasmus Universiteit Rotterdam ‘Waar een wil is, is nog geen weg’.

Beperkte vaardigheden leiden tot diverse problemen voor de groep met lage lees-, schrijf-, reken- of digitale vaardigheden. Zo hebben zij driemaal hogere afhankelijkheid van bijstandsuitkeringen vergeleken met vaardige personen, en een langere duur van deze afhankelijkheid. Ondanks de aanzienlijke impact wordt dit probleem onder Nederlandssprekende bijstandsgerechtigden met onvoldoende vaardigheden nog weinig aangepakt.

De onderzoekers laten zien dat onwil hier niet het probleem is. In alle vier deelnemende gemeenten is de aandacht voor laaggeletterdheid toegenomen, zoals blijkt uit coalitieakkoorden en beleidskaders en bevestigd door interviews met professionals. Gebrek aan tijd, financiële middelen, kennis en verantwoordelijkheidsgevoel bij netwerkpartners zorgen ervoor dat de aanpak maar langzaam van de grond komt. In het Werk en Inkomen domein zorgen de focus op uitstroom uit de bijstand en de beperkte verantwoordelijkheid voor de aanpak van laaggeletterdheid voor verdere knelpunten.

Nauwere samenwerking nodig

Om bijstandsgerechtigden met basisvaardigheidsproblemen beter te bereiken is een nauwere samenwerking tussen het werkveld van laaggeletterdheid en het domein van werk en inkomen nodig. Het rapport beveelt aan om de geïntegreerde aanpak te versterken door wederzijdse afhankelijkheden in doelstellingen te creëren en continu commitment te zoeken bij hogere bestuurslagen zoals gemeenteraden en wethouders. Daarnaast adviseren de onderzoekers energie van externe organisaties te gebruiken als intern beleidspersoneel deze inzet niet kan geven. Initiatieven zoals advieswerk van Stichting Lezen en Schrijven of het onderzoeksproject 'Laaggeletterdheid als Barrière voor Participatie' kunnen de impasse doorbreken en verbindingen tussen deze domeinen leggen.

Het rapport maakt onderdeel uit van het onderzoeksproject Laaggeletterdheid als Barrière voor Participatie. Dit is een samenwerking tussen de Erasmus School of Social and Behavioural Sciences, Stichting Lezen en Schrijven, de gemeenten Drechtsteden, Pijnacker-Nootdorp, IJsselgemeenten en Zoetermeer, prof. dr. Maurice de Greef (Vrije Universiteit Brussel), Divosa, en SAM. Het project wordt gefinancierd door ZonMw.

Waar een wil is, is nog geen weg | Leone Verweij, Agnieszka Kanas, Menno Fenger
Uitgave: Erasmus School of Social and Behavioural Sciences, Rotterdam juli 2024