Onderzoek naar veerkrachtige stadscultuur in coronatijden

Van nabijheid naar afstand

Voor mij is de stadscultuur essentieel voor veerkrachtige steden. Voor mijn huidige PhD project zoom ik in op performance arts-dance, muziek, theater. Deze vormen van kunst bloeien in de stadstheaters, concertzalen en ook in straten en parken - plekken waar kunst wordt gedeeld en ontwikkeld, in ontmoetingen tussen kunstenaars en publiek. Fysieke nabijheid is aantoonbaar essentieel voor deze kunstvormen: de intensiteit van een toneelstuk in een theater, de gedeelde ervaring van een concert, de magie van het zingen in een koor.

Plotseling hielden deze live-ontmoetingen op. Optredens en repetities werden afgelast of (voor onbepaalde tijd) uitgesteld, nabijheid werd afstand. Als onderzoeker stuitte ik op mijn eigen vorm van afstand. Net toen ik ging starten met interviews met sleutelfiguren in de besluitvorming over lokale kunstsubsidies, werd het veel lastiger om live interviews af te nemen. Daarnaast ging alle aandacht in het kunstenveld nu naar het bijhouden van de ontwikkelingen en regelgeving, het begrijpen wat die betekenen voor creëren en presenteren, en het vechten voor financiële compensatie en voor voortbestaan.

Veranderende perspectieven

Het afgelopen jaar heb ik het proces van subsidietoekenning voor podiumkunsten nauwlettend gevolgd - van politiek tot beleid tot de besluitvorming binnen commissies die de overheid adviseren over financiële steun. Het doel van mijn interviews was inzicht te krijgen in visies op waarom kunst belangrijk is voor de stad en hoe culturele projecten en instellingen worden gewaardeerd. Toen dwong corona mij om bij mijn planning, mijn vragen en mijn rol als onderzoeker stil te staan.

Naarmate de eerste weken van sociaal distantiëren voorbijgingen, realiseerde ik me dat deze tijden ook antwoorden geven op mijn vragen. De reacties op de coronacrisis vertellen me veel over opvattingen over welke kunst belangrijk is en waarom, en hoe verschillende actoren hun rol in het kunstenveld zien. Door bewust te reflecteren op hun rol, of door hun acties, geven ze signalen af over de waarde van kunst.

Debatten en acties die de waarde van kunst onthullen

Politici en overheden reageren op de crisis met extra financiële steun voor cruciale culturele instellingen. Maar wie wordt er als cruciaal beschouwd voor het stedelijke kunstveld, en waarom? Met hun acties geven politici ook antwoord op vragen waarom kunst en cultuur belangrijk zijn voor een stad.

Ook kunstenaars zelf laten me zien hoe ze denken over hun rol en de kern van hun werk. Sommigen van hen debatteren in de media over hun rol. Anderen doen het meer impliciet, via hun acties: ze vinden alternatieve (digitale) manieren om werk te delen, ze maken nieuw werk geïnspireerd op de huidige ontwikkelingen, ze bepleiten het nut van kunstenaars in crisismanagementteams, ze wijzen op hoe kunst mensen troost of inzichten brengt, of mensen bij elkaar brengt. Al deze inspanningen sluiten aan bij verschillende opvattingen over de rol van kunstenaars, verschillende waarden van kunst.

Als publiek, of deelnemers aan kunst en cultuur, daagt deze crisis ons uit om na te denken over de dingen die we missen, en waarom we ze missen. Wat maakt een avond in het theater bijzonder, wat is het verschil tussen een online en een live concert? Daarbij kunnen we nadenken over wat kunst ons in deze tijden brengt. Onze voorkeuren vertellen ons nu ook iets over wat kunst voor ons betekent.

Leren op afstand

Deze crisis doet mij stilstaan bij mijn rol als wetenschapper, en hoe ik me kan aanpassen aan de veranderende omgeving. Deze tijden wekken mijn nieuwsgierigheid en roepen gevoelens van verantwoordelijkheid op. Zij maken me nog duidelijker hoe ik kan bijdragen aan zowel de ontwikkeling van academische kennis als aan de debatten in de samenleving; door het blootleggen van concurrerende opvattingen over stadscultuur, het reflecteren op cultureel beleid, het opnieuw onderzoeken van de rol en de waarde van kunst in een stad. Van een afstand herinner ik me alles wat belangrijk en mooi is.

Vital Cities and Citizens

Met het Erasmus Initiative Vital Cities and Citizens wil de Erasmus Universiteit bijdragen aan de kwaliteit van leven in stedelijke gebieden. In vitale steden kunnen de inwoners hun levensdoelen bereiken door educatie, zinvol werk en deelname aan het publieke leven. De vitale stad is een platform voor creativiteit en diversiteit, een veilige ontmoetingsplaats voor verschillende sociale groepen. De betrokken onderzoekers focussen zich op een van de volgende subthema’s:

• Inclusieve Steden en Diversiteit
• Duurzame en Rechtvaardige Steden
• Slimme Steden en Gemeenschappen
• Veerkrachtige Steden en Stedelingen