In de Nederlandse dagbladen domineert berichtgeving over het zogenoemde ‘nieuwe Koude oorlog’-frame. Dat blijkt uit dataonderzoek door studenten van de master Media & Journalistiek van de Erasmus Universiteit Rotterdam in samenwerking met het KRO-NCRV televisieprogramma Pointer.
Koude-Oorlogretoriek
De masterstudenten (Gijs Berk, Milan Doornekamp, Denian Franken en Eva Leenders) hielden een steekproef en bekeken 1500 artikelen over de Russisch-Oekraïense oorlog uit de vijf grootste Nederlandse dagbladen de afgelopen drie jaar. Daaruit blijkt dat 35 jaar na de val van de muur, Koude-Oorlogretoriek terug is in het publieke debat. Berichten over de oorlog in Oekraïne gaan nog voornamelijk over de dreiging van een nieuwe Koude Oorlog, het belang van (her)bewapening en een focus op Nederland, Europa en de NAVO. Dat is eind 2024 bijna verdrievoudigd ten opzichte van begin 2022. Daarmee verdwijnen artikelen met frames over bijvoorbeeld het belang van steun aan Oekraïne, conflictomschrijving en economische gevolgen naar de achtergrond.
Volgens Nel Ruigrok, de docent aan de Erasmus Universiteit die het onderzoek begeleidde, is het belangrijk je te realiseren dat media invloed hebben. “Daar ligt dus een grote verantwoordelijkheid voor journalisten. Als zij overwegend schrijven in een Koude Oorlog-frame, nemen burgers dat over.”
Russische en Oekraïense journalisten
De studenten interviewden Russische en Oekraïense journalisten om hen te vragen naar hun ideeën over het onderzoek en de framing in de media. Een producent van TVRain en een schrijver van The Moscow Times (beiden Russisch) zien steeds minder aandacht voor burgerslachtoffers in de media. Toch zien zij nut in meer berichtgeving over het risico op een nieuwe Koude Oorlog.
Nataliya Yarmola, journalist voor de binnenlandse Oekraïense televisiezender 1+1, zegt over het ‘nieuwe Koude Oorlog-frame’ dat het iets is waar zij het al “sinds het begin van de oorlog over hebben”. Yarmola ziet alleen ook een keerzijde: “Poetin kan dit sentiment gebruiken om tegen zijn samenleving te zeggen dat ze inderdaad een oorlog voeren tegen het hele Westen.” Vanuit het perspectief van Oekraïne denkt zij wel dat het mediaframe ook iets goeds kan betekenen. Het kan bijdragen aan het verbinden van mensen in Oekraïne en de rest van Europa, in plaats van angst te zaaien en polarisatie te versterken.
Research workshop
Tijdens de master Media & Journalistiek kiezen studenten een research workshop, waarin ze zelf onderzoek uitvoeren. Een van deze workshops richt zich op datajournalistiek. Onder leiding van docent Nel Ruigrok en journalist Reinier Kist onderzoeken studenten de rol van (data)journalistiek in onze samenleving vanuit een theoretisch perspectief. Vervolgens gaan ze zelf aan de slag met een dataset, formuleren een onderzoeksvraag en analyseren de data. Daarbij ontdekken ze de verborgen verhalen achter de data en dat levert ook in de media mooie publicaties op.
Zo verscheen het onderzoek van de studenten onlangs in NRC (link naar een betaald artikel). Lees ook het artikel of luister de radio-uitzending van Pointer.
