Oekraïense vluchtelingstudenten in staat stellen hun studie voort te zetten

Onderbroken levens van studentvluchtelingen

Sinds de escalatie van de oorlog in Oekraïne in februari 2022 zijn miljoenen mensen dat land ontvlucht. De meeste vluchtelingen zochten hun heil in landen van de Europese Unie, waaronder Nederland. Dat ze in die landen veel veiliger zijn neemt niet weg dat hun leven heel plotseling en op een fundamentele manier is ontwricht. En gezien de onzekerheid over hoe de oorlog zich zal ontwikkelen, is het onwaarschijnlijk dat ze in de nabije toekomst naar hun huizen kunnen terugkeren en hun normale leven weer kunnen oppakken.

Zoals veel vluchtelingen hebben de Oekraïners in Nederland te maken met een scala aan problemen, zoals taalbarrières, sociaal isolement en problemen met het vinden van werk. Onder de vluchtelingen zijn veel jonge studenten van Oekraïense universiteiten van wie de studie abrupt is onderbroken, zonder duidelijk vooruitzicht wanneer ze weer verder kunnen. Dat brengt hun doelen en dromen over een toekomstige carrière ernstig in gevaar, althans voorlopig.

Hoe hebben we gereageerd en wat waren de uitdagingen?

We hebben op dit maatschappelijke probleem gereageerd door een cursus te ontwerpen voor gevluchte Oekraïense studenten die in Rotterdam wonen. Ons doel was om een cursus te creëren die gevluchte studenten zou samenbrengen op de campus van de universiteit. Zo zou een cohortgroep ontstaan, die samen kon studeren en kennis en vaardigheden kon ontwikkelen die hen persoonlijk van pas zouden komen bij het starten van een carrière hier in Nederland. Tegelijkertijd zou het er ook aan bijdragen dat ze gezamenlijk zouden nadenken over de toekomstige wederopbouw van de Oekraïense economie, na het einde van de oorlog. Om dat te bereiken hadden we ons specifieke doelen gesteld, die ook meteen flinke uitdagingen waren:

• Doe het snel: Het is belangrijk dat de gevluchte studenten weer snel hoop en nieuwe energie gegeven wordt,  dat ze geholpen worden hun tijd productief te gebruiken en ze get gevoel krijgen weer deel uit te maken van een studentengroep en de academische gemeenschap die ze door de oorlog waren kwijt geraakt.
• Bereik de vluchtelingen: We moesten de vluchtelingen actief benaderen, ons project uitleggen en inschatten hoeveel er geïnteresseerd zouden zijn om deel te nemen.
• Bepaal het niveau: Om ervoor te zorgen dat de groep cursisten voldoende homogeen was en het cursusaanbod coherent moesten we de studieachtergrond van de gevluchte studenten bepalen en hun Engelse taalbeheersing vaststellen.
• Bepaal de behoeften: We wilden de cursus op maat maken voor de specifieke doelgroep. De bedoeling was om onze kennis te delen en de cursisten vaardigheden aan te leren waar ze grote behoefte aan hebben en die ze vrijwel onmiddellijk kunnen toepassen.
• Bepaal de inhoudelijke scope:  Ons streven was om zakelijke kennis over te dragen die belangrijk zou zijn voor de wederopbouw van de Oekraïense economie na de oorlog en die de studenten onmiddellijk konden toepassen. We wilden ook de bredere aspecten in het oog houden, zoals de cultuur van zaken doen in de westerse economieën, netwerk- en sollicitatievaardigheden en meer inzicht in de Nederlandse cultuur.
• Regel de logistieke aspecten:  Dit omvatte onder andere het opzetten van communicatiekanalen met de vluchtelingen, aangezien de reguliere kanalen van de universiteit niet toegankelijk zijn zonder studentenaccounts. Verder moesten we onder andere klaslokalen regelen, toegang tot studiemateriaal/computers garanderen voor mensen die niet ingeschreven waren als student aan de EUR.
• Stel studiepunten vast:  We moesten bepalen of het haalbaar was om studenten officiële studiepunten te geven. Deze studiepunten zouden dan mogelijk gebruikt kunnen worden voor een diploma aan een  Oekraïense universiteit.

In de zomer van 2022 hebben Joop en Florian het proces in gang gezet door contact te leggen met Iryna Ostapchuk-Maat van Stichting Mano. Dit is een stichting die geïsoleerde Rotterdammers helpt om weer actief deel te nemen aan de samenleving. Via deze stichting kwamen we in contact met gevluchte studenten die nu in Rotterdam verbleven. Iryna verspreidde onze vragenlijsten onder deze studenten en verzamelde hun antwoorden. Ons belangrijkste doel was om te bepalen wat hun studieachtergrond was, hun niveau van de Engelse taal en hun interesse en vermogen om deel te nemen aan een cursus over business fundamentals.

De respons was overweldigend positief. Ongeveer 25 studenten, voornamelijk eerste- en tweedejaars bachelorstudenten, maar ook enkele afgestudeerden en zelfs een middelbare scholier, toonden zich zeer enthousiast om deel te nemen aan een dergelijk programma. De meesten van hen hadden een achtergrond in bedrijfskunde en boekhouden, maar er waren er ook met een technische, juridische of medische achtergrond. Ze toonden niet alleen veel interesse in een cursus business fundamentals, maar vroegen ook expliciet om een marketingmodule.

We hebben ook bij RSM geïnformeerd of het mogelijk zou zijn om studiepunten toe te kennen voor onze cursus. Vanwege de beperkte tijd die beschikbaar was om verbindingen tussen RSM en Oekraïense universiteiten tot stand te brengen, was dit echter niet haalbaar.

De laatste maar cruciale stap vormde het adresseren van de logistieke uitdagingen. Omdat studenten geen reguliere studentenaccounts hadden, konden we geen gebruik maken van de gebruikelijke communicatiekanalen zoals Canvas. In plaats daarvan maakten we contact met studenten via een WhatsApp-groep. RSM stelde een klaslokaal beschikbaar voor de cursus en de afdeling Finance van RSM sponsorde de catering, wat belangrijk was omdat veel studenten overdag werken en de sessies 's avonds moesten plaatsvinden. Op basis van dergelijke basisvoorzieningen werd een zeer positieve leerervaring mogelijk. De studenten bleken zeer leergierig en wij wilden graag onze kennis met hen delen.

Business Fundamentals cursus voor Oekraïense studenten

In november 2022 begonnen we met de 12 weken durende cursus over business fundamentals. Florian begon met het behandelen van de basisprincipes van het bedrijfsleven, waaronder ondernemerschap en boekhouding. Maciej introduceerde het onderwerp marketing, Marta gaf een inleiding tot de financiële markten en Joop richtte zich op investeringen. Van november 2022 tot februari 2023 hielden we elke woensdagavond van 18:00-21:00 intensieve en interactieve colleges op de campus. De studenten werkten hard, waren zeer betrokken en stonden te popelen om te leren en te discussiëren over de toepassing van het geleerde in de managementpraktijk. De sfeer was erg positief en opbeurend voor de studenten en daardoor ook voor ons als docent. De studenten waardeerden het enorm dat ze welkom waren in de academische gemeenschap, vooral omdat het hen een gevoel van erkenning en vooruitgang gaf en een welkome afleiding van het dagelijkse vluchtelingenleven.

Aan het einde van de cursus presenteerden de studenten in groepjes hun eindprojecten - een ondernemingsplan voor een fictief of echt bedrijf gericht op de integratie van de Oekraïense economie of specifiek gericht op Oekraïense vluchtelingen in de Nederlandse economie. De presentaties werden niet alleen beoordeeld en besproken door ons, de docenten en hun medestudenten, maar ook door professionals uit het bedrijfsleven die door ons waren uitgenodigd. We sloten de cursus af met het uitreiken van certificaten en het vieren van hun succes.

Maar het verhaal eindigt hier niet.

Wat gaan we nu doen?

Sommige van onze studenten hebben zich aangemeld bij RSM om hun bacheloropleiding hier voort te zetten. Het collegegeld voor Oekraïense studenten is echter onbetaalbaar hoog, vooral voor studenten die gevlucht zijn. Momenteel onderzoeken we mogelijke oplossingen om deze financiële barrière te overwinnen. We bekijken ook de mogelijkheden om formele banden te smeden tussen de RSM en Oekraïense universiteiten, waardoor studenten aan onze universiteit keuzevakken kunnen volgen en studiepunten kunnen verdienen voor hun diploma in Oekraïne.

Veel van onze collega's hebben interesse getoond in het geven van een of twee sessies in een cursus voor deze gevluchte studenten. Aan het einde van onze cursus vroegen we onze studenten of ze verder wilden leren en contact met ons wilden houden. Ze gaven aan graag door te willen gaan en vertelden ook dat er meer studenten zijn die graag mee willen doen. We hopen dat andere universiteiten soortgelijke cursussen zullen organiseren om meer vluchtelingen zoals zij in verschillende regio's te bereiken. Onze ervaring heeft aangetoond dat er niet veel voor nodig is - alleen een paar enthousiaste docenten en studenten. We geven graag meer informatie aan degenen die geïnteresseerd zijn in het organiseren van dit soort initiatieven. Een mogelijkheid om dit te vergemakkelijken is dat de universiteiten een coördinator aanstellen die de contacten kan onderhouden tussen de docenten en de vluchtelingen.

Op basis van deze ervaring zijn we ervan overtuigd geraakt dat zelfs een kleine educatieve interventie een grote impact kan hebben. Deze cursus heeft gevluchte studenten in moeilijke omstandigheden niet alleen extra kennis en vaardigheden gegeven, maar ook het gevoel dat ze weer deel uitmaken van een gemeenschap die hen door oorlog was ontnomen. Onze boodschap is duidelijk: er ligt een immense kracht in het verbinden van mensen door kennis en onderwijs.