“Nudging in het onderwijs kan super nuttig zijn”

Om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan doken overal in de openbare ruimte aansporingen op; van pijlen met looprichtingen tot handenwasinstructies. In de gedragspsychologie worden dit nudges (duwtjes) genoemd. “Een nudge is dat je de omgeving zo verandert dat je een keuze stuurt. Hierbij hoop je dat mensen bepaald gedrag meer of juist minder laten zien, zonder dat je bijvoorbeeld gaat straffen of belonen”, zegt Robert Weijers. Belonen en straffen in het onderwijs is van alle tijden, maar volgens Weijers draagt dit niet bij aan meer zelfstandigheid omdat studenten ‘extern gereguleerd’ worden.

Meer vragen, cijfers omhoog

In zijn proefschrift onderzocht hij of nudging wel meer zelfstandig leergedrag kan bevorderen. Een nudge die positieve resultaten liet zien is ‘goal-setting nudge’, waarvan hij het effect bij verschillende MBO-klassen in kaart bracht. De docent vroeg voor aanvang van de les aan de leerlingen dat zij allemaal een vraag moesten proberen te stellen, zonder dat hier verder consequenties aan waren verbonden. “Je ziet dan dat het aantal vragen omhooggaat, met name bij de studenten die al geneigd zijn iets te vragen. Iedereen heeft daar profijt van omdat de kennis wordt verdiept. Dat zag je ook terug in de cijfers.”

Nudging als didactisch instrument is volgens de promovendus als onderzoeksgebied vrijwel onontgonnen terrein. Het meeste onderzoek komt uit beleid en richt zich vooral op interventies om bepaald gedrag te kunnen stimuleren. In het onderwijs speelt nudging nauwelijks een rol. Weijers vindt dat vreemd: “De basisschool zit vol met nudges, maar daarna laten we dit los terwijl nudging super nuttig kan zijn. Waarom doen we dit bij kinderen wel en gaan we er bij volwassenen vanuit dat zij alleen reageren op economische prikkels?”, zo vraagt hij zich af.

Videobooth uit Expeditie Robinson

Ook stond Weijers open voor nudges waar docenten zelf mee kwamen. Zo bedacht een docent Marketing en Evenementen een videobooth voor studenten, zoals bij Expeditie Robinson, waarbij de kijkers rechtstreeks worden toegesproken. Studenten reflecteerden in de filmpjes op hun plangedrag en bespraken hoe zij beter deadlines zouden kunnen halen. “We zagen geen verschil in de gehaalde deadlines, terwijl de betrokkenen wel aangaven meer hun best te doen. Nudges zijn alleen effectief als je iets wel kan of wil, maar het komt er niet van. Leerlingen zijn vaak niet in staat goed te plannen, in dat geval heeft nudging dus geen zin.”

De promovendus deed zijn onderzoek tijdens de pandemie en onderzocht ook de rol van nudges in online onderwijs. Vanuit docenten van onze universiteit kwam de vraag hoe zij de deelname van online werkgroepen zouden kunnen stimuleren. De ene helft van de studenten kreeg een algemene welkomstmail en de andere groep kreeg een mail waarin hun gevraagd werd deelname toe te zeggen. “De studenten die beloofden te komen kwamen ook vaker, maar degenen die niet reageerden kwamen juist nog minder opdagen. Het netto-effect was dus nul. Het heeft dus alleen zin als je het aan de juiste persoon vraagt”, verklaart hij.