Professor Nina Glick-Schiller (Universiteit van Manchester) ontving een eredoctoraat op de Dies Natalis 2018 op aanbeveling van het Erasmus-initiatief "Vital Cities and Citizens". Haar meest recente werk onderzoekt de migratietheorie op basis van onderzoek naar de relatie tussen de migrant en de stad. Ze was ook een van de keynote speakers op de conferentie 'Empowering cities and citizens', die op 6 november in Maassilo Rotterdam werd gehouden. Daar hadden we de kans om haar te interviewen.
Uw toespraak - over het feit dat er geen stad op aarde is die niet door migranten is gebouwd of herbouwd - was in zekere zin controversieel. Maar positief. Is dit uw thema: 'laten we ook eens kijken naar de bestaande goede delen van immigratie en migratie'?
'Nou, het is alleen maar controversieel omdat mensen er niet eens aan denken wie er ooit steden heeft gebouwd. Het zou niet controversieel zijn als we iets over de stedelijke geschiedenis zouden weten. Er bestaan geen steden zonder migratie. Echt, elke grote stad is gebouwd door migratie.
Veel van die migratie ging van het platteland naar de stad. We zien het niet meer als migratie. Maar toen de dorpsbewoners opdook, werden ze gezien als cultureel gezien als heel anders, heel achterlijk, niet acceptabel, niet beschaafd, niet beschaafd. Sprekend een vreemd, bijna onbegrijpelijk dialect. Dat was zeker het geval in Amsterdam, in Londen, in Kopenhagen, in Kopenhagen, in Stockholm, in Rotterdam. Hoewel de VS de plaats van de migranten zou moeten zijn, is er in Europa geen stad die ik kan bedenken die niet door migratie is gebouwd.
Dus om te zeggen "hier is de stad en nu gaan we het hebben over de noodzaak om immigranten te integreren" is om te ontkennen hoe steden eigenlijk altijd hebben gewerkt. Mensen die van elders komen en als anders werden gezien, hebben de stad herbouwd. Zij hebben de stad gemaakt. Ze maakten het op alle verschillende niveaus. Een stad heeft mensen nodig om er te werken, of ze nu winkels opzetten, in de productie werken, de stad schoonmaken of de stad leiden. En migranten dragen bij aan alle aspecten van het stedelijk leven en hebben dat altijd al gedaan.
En als je het zo bekijkt: de hele angst voor migranten of de angst dat ze onze cultuur ruïneren - die misvattingen zouden eigenlijk de controversiële delen moeten zijn, want die dingen zijn historisch niet waar en zijn vandaag de dag niet waar.'
Is dat niet een typisch New Yorkse verhaal?
'New York bestaat uit immigranten. Maar zoals ik zeg: dit is wat alle steden zijn. Er bestaat niet zoiets als een 'native culture of a city' en toen kwamen de immigranten. De cultuur van een stad is dynamisch en transformerend. Er zijn altijd nieuwe mensen binnengekomen, dat is altijd gebeurd. Het is ook buiten de stad dat ideeën komen, en dat culturele creativiteit komt, en dat komt weer voort uit de mix en dynamiek van mensen die samenkomen en een samenleving herscheppen'.
Dat klinkt logisch.
'Het is logisch, het is historisch. En je kunt het recht voor je zien, overal voor je. Maar mensen hebben de neiging om niet te kijken. Kijk eens wie de stad mogelijk maakt door de stad te bouwen, hi-tech te leveren en elke dag schoon te maken, of door voor de kinderen te zorgen en te produceren en te distribueren wat we allemaal nodig hebben. Kijk eens wie er voor de goederen en diensten zorgt, het transport, enzovoort. Je vindt mensen van over de hele wereld.'
Je zegt bijna dat beleidsmakers en wetenschappers hun mond moeten houden over integratiekwesties - omdat de mensen op straat dat al samen doen?
'Ja, niet dat het voor nieuwkomers in een stad niet goed is om diensten te hebben. Wie zich op een nieuwe plek vestigt, kan wel wat hulp gebruiken. Het is goed om taallessen te hebben. Maar zelfs zonder taallessen zullen mensen - als ze de kans krijgen om te werken - de taal leren. Ze leren het misschien niet perfect, maar ze zullen het wel leren. Zelfs de allochtone moeder die thuis blijft, leert de taal van haar eigen kinderen, die de taal op school leren. Het zit allemaal in het migratieonderzoek, maar zoals ik al zei, negeren we het verleden en de enorme hoeveelheid onderzoek dat in tegenspraak is met de angst die politici opwekken om aan de macht te komen.'
'Een stad heeft mensen nodig om er te werken, of ze nu winkels opzetten, in de productie werken, schoonmaken of leiding geven. En migranten leveren een bijdrage aan alle aspecten van het stedelijk leven, en dat is altijd zo geweest'
Professor Nina Glick-Schiller
Zegt u dat er helemaal geen immigratieproblemen zijn?
'Natuurlijk zijn er problemen. Maar dat komt omdat het leven een strijd is en sommige mensen niet genoeg middelen hebben. Maar dit geldt voor veel mensen in de stad, niet alleen voor migranten. Het probleem is hoe we mensen genoeg kunnen bieden. Voor mensen in het algemeen - niet voor migranten.
Zijn er mensen die getraumatiseerd zijn door oorlog of getraumatiseerd door migratie en die speciale emotionele problemen hebben? Ja. Zijn er mensen die in elkaar geslagen zijn door hun ouders die geen migranten zijn, maar wel alcoholisten die speciale emotionele problemen hebben? Ja. Elk deel van de bevolking heeft een aantal mensen die zeer verontrust zijn. Sociale problemen worden niet veroorzaakt door migranten, maar door een aantal verschillende omstandigheden. Migranten moeten niet gezien worden als de bron van sociale problemen.'
De wereld zou er baat bij hebben als ze dit zou weten.
'Daarom ben ik hier. Nog steeds herstellende van een rugoperatie, kom ik en spreek ik, omdat ik dit punt graag naar voren wil brengen. Het probleem op dit moment in de geschiedenis is dat sommige politici aan de macht komen door mensen het tegendeel te vertellen.
Deze politici zeggen: "Zie je, het zijn de migranten die je middelen hebben afgenomen." In plaats van te zeggen: "We verlagen de belastingen van de rijken zodat we nu niet zoveel geld meer hebben, dus er is niet genoeg meer om rond te gaan. Elk land heeft nu verschillende manieren om meer en meer rijkdom te onttrekken aan de mensen die steeds minder geld hebben. Ze laten veel mensen achter zonder de middelen die ze verwacht hadden te hebben'.
Dit idee is nogal links?
'Ik denk dat het gezond verstand is. Je hebt politici die uiteindelijk het ene deel van de samenleving tegen het andere opzetten. Maar we moeten eens gaan zitten en kijken naar wat er werkelijk met ons leven gebeurt en wat niet. Het moet niet links zijn, maar mainstream. De hoofdvleugel'.
Wat vindt u van deze conferentie en het onderwerp 'Empowerment van steden en burgers'?
'Het is heel goed om je te focussen op steden en wie wel en wie niet de macht krijgt. Stel altijd de vragen: wie is de stad? Wie profiteert er van de stedenbouw? En wie maakt de stad? Die laatste zijn de gewone mensen, de immigranten ook, die het sociale weefsel van de stad vormen. Mensen brengen er hun energie naartoe en zijn vastbesloten om er een leven van te maken: dat is wat een stad maakt.
Het zijn niet een paar briljante ondernemers in een hightech gebouw die echt het verschil maken. De mensen die iedereen vertellen dat 'diversiteit goed is', maar met hun vrienden in hun gesloten appartementen blijven. Dat zijn de mensen die de integratieklassen zouden moeten hebben. De mensen die het meest behoefte hebben aan integratie zijn de leiders'.
- Meer informatie
'Empowerment van steden en burgers' werd georganiseerd door het IHS in samenwerking met het Erasmus-initiatief "Vital Cities and Citizens". De Erasmus Universiteit Rotterdam wil meer inzicht krijgen in hoe culturele, sociale en technologische transformaties het stedelijk leven in de 21e eeuw vormgeven.