Nieuwe interactieve KansenKaart toont kansenongelijkheid in Nederland

Hebben kinderen uit verschillende wijken in Nederland dezelfde kansen om de maatschappelijke ladder te beklimmen? Wetenschappers van Erasmus School of Economics onderzochten deze vraag en komen tot de conclusie dat het inkomen in het latere leven sterk samenhangt met de wijk waar je als kind opgroeit. Zij brachten de verschillen per wijk letterlijk in kaart op een interactieve KansenKaart.

De onlangs gelanceerde interactieve website KansenKaart.nl geeft inzicht in hoe het met kansengelijkheid in Nederland gesteld is. Hieruit blijkt dat de ‘kansenkloof’ tussen verschillende Nederlandse regio’s en zelfs naast elkaar gelegen woonwijken aanzienlijk is. Zelfs wanneer je dertigers elkaar vergelijkt die in gezinnen met hetzelfde inkomen opgroeiden, blijkt er een duidelijk verband te zijn tussen de hoogte van het inkomen en de wijk waar zij als kind opgroeiden

Verschillen per wijk in kaart

De interactieve website toont per gemeente en per wijk in Nederland het inkomen van dertigers die daar opgroeiden, uitgesplitst naar geslacht en het inkomen van ouders. Onderzoeksleider Bastian Ravesteijn: “We wilden weten in hoeverre kansen op een goed inkomen samenhangen met het gezin en de wijk waar kinderen opgroeien. Toen we dit eenmaal in kaart hadden gebracht, leverde dat zoveel nieuwe inzichten en vragen op dat we de resultaten op een duidelijke manier wilden delen met de hele Nederlandse bevolking. Daarom hebben we de website KansenKaart.nl gemaakt, waarop iedereen de eigen wijk kan vergelijken met andere wijken.” De komende maanden zullen hierop nog veel meer uitkomsten, op het gebied van onderwijs en gezondheid, gepubliceerd worden.

Zuid-Limburg op kansenkaart.nl

Grote verschillen in noorden, Limburg en grote steden

Op de KansenKaart.nl zijn een aantal opvallende verschillen te zien. Zo kleuren op landelijk niveau vooral het noorden van Nederland en delen van Limburg en Twente rood. Dit betekent dat dertigers die hun jeugd in delen van deze regio’s doorbrachten als volwassenen een minder hoog inkomen hebben dan leeftijdsgenoten die elders in het land opgroeiden.

“Als we mensen die opgroeiden in even 'arme’ gezinnen met elkaar vergelijken, dan blijkt dat mensen die bijvoorbeeld opgroeiden in delen van Brabant en de Randstad een gemiddeld inkomen hadden van zo’n €32 duizend, ongeveer 50 procent hoger dan kinderen die opgroeiden in bijvoorbeeld de noordelijke drie provincies, de mijnstreek in Zuid-Limburg, met een gemiddeld inkomen van €23 duizend”, vertelt Ravesteijn.

Daarnaast zijn grote verschillen te zien tussen wijken die naast elkaar liggen, met name in grote steden. Bijvoorbeeld kinderen van ouders met een laag inkomen uit Amsterdam Oud-Zuid blijken als volwassene met gemiddeld €26 duizend een fors hoger inkomen te hebben dan leeftijdsgenoten met ouders met een even hoog inkomen uit Overtoomse Veld (€19 duizend), slechts vijf minuten fietsen verderop. Maar ook in Zuid-Limburg en het noorden van het land bevinden zich wijken op fietsafstand van elkaar die sterk verschillen in de kans op een goed inkomen, zelfs voor kinderen uit gezinnen met een even laag inkomen.

Randstad op kansenkaart.nl

Waar bevinden de kansen op een hoog inkomen zich?

De onderzoekers hebben gekeken welke van zeventig kenmerken van gemeenten samenhingen met de kansen van kinderen uit gezinnen met lage inkomens om op te klimmen. Dit bleek verschillend te zijn voor mannen en vrouwen. De kansen om in economisch opzicht op te klimmen waren voor mannen het best in gemeenten waar veel inwoners op SGP of CDA stemden, getrouwd waren, waar veel kinderen van middelbare schoolleeftijd woonden en waar relatief veel autochtonen woonden.

In andere gemeenten was opwaartse sociale mobiliteit voor mannen juist beperkt: in gemeenten met veel PvdA-stemmers, hoge werkloosheid, relatief veel verhuizingen, economische ongelijkheid en veel echtscheidingen.

Voor vrouwen geldt een ander beeld. De kansen om economisch te stijgen waren juist het kleinst in gemeenten met veel gereformeerden en Nederlands Hervormden, met een groot aantal kiezers voor ChristenUnie, SGP en, net als bij mannen, PvdA. Vrouwen deden het juist goed in gemeenten waar veel mensen op de VVD, D66 en Partij voor de Dieren stemden, waar huizenprijzen hoog lagen, en waar veel katholieken wonen.

Noord-Nederland op kansenkaart.nl

Methodologische verantwoording

De bijgaande kaarten tonen het voorspelde jaarinkomen in 2018 van mensen die geboren zijn tussen 1982 en 1987 op basis van de inkomensrang van hun ouders tussen 2006 en 2010. Gebieden met minder dan 25 kinderen tussen het 15e en 35e inkomenspercentiel worden niet getoond omdat dit teveel op toeval kan berusten. KansenKaart.nl toont ook de uitkomsten van mensen die opgroeiden in gezinnen met een midden- en hoog inkomen, en ook van alle mensen die in een gemeente of wijk woonden, ongeacht het inkomen van hun ouders.

Interactieve kaart naar Amerikaans voorbeeld

In 2018 publiceerde het Amerikaanse Census Bureau samen met Harvard University en Brown University de Opportunity Atlas, waarop kansengelijkheid in de VS in kaart wordt gebracht. Erasmus School of Economics-onderzoekers Bastian Ravesteijn en Helen Lam ontwikkelden samen met onderzoeksassistent Matthijs Jansen een vergelijkbare interactieve kaart voor Nederland, op basis van informatie over 1 miljoen Nederlandse kinderen en hun ouders, die beschikbaar wordt gesteld voor onderzoek door het CBS.

Het onderzoek van het Census Bureau bracht destijds in de VS een debat teweeg over hoe de kansenongelijkheid in Amerikaanse wijken kan worden aangepakt. Bastian Ravesteijn hoopt dat het onderzoek van Erasmus School of Economics ook in Nederland de discussie over dit onderwerp aanwakkert. “Als je de patronen ziet dan roept dat direct de vraag op hoe het komt dat er zoveel ruimtelijke verschillen zijn voor kinderen die qua inkomen van ouders hetzelfde zijn. We nodigen iedereen uit om daarover mee te denken.”