'Niet per se ongelukkiger in het verpleeghuis'

Welzijn is in dit geval gemeten op basis van scores over eenzaamheid, controle over het leven, en ervaren angst en depressie. Hoe kan het nu dat verwachtingen van mensen en beleidsmakers zoveel verschillen van deze uitkomsten van ons onderzoek? Graag lichten we drie mogelijke redenen uit.

Gedetailleerde data

Ten eerste, gaven veel eerdere studies tot nu toe een vertekend beeld, aangezien het lastig is om goed onderscheid te maken tussen twee processen die plaatsvinden wanneer iemand ouder wordt: de impact van een verpleeghuisopname op welzijn versus de impact van toenemende beperkingen en gezondheidsproblemen en de afname van het sociaal netwerk die horen bij het ouder worden. Omdat ouderen meestal met een reden worden opgenomen in een verpleeghuis, kun je niet simpelweg het welzijn van ouderen in een verpleeghuis vergelijken met het welzijn van ouderen die nog thuis wonen. Door meer gedetailleerde data te gebruiken is het ons gelukt om deze twee processen uit elkaar te halen en een eerlijkere vergelijking te maken tussen ouderen vlak voor en vlak na opname in een verpleeghuis. Deze vergelijking laat zien dat ouderen in een latere levensfase een lager welzijn hebben, ongeacht waar ze wonen, maar dat een verpleeghuisopname geen grote rol lijkt te spelen in het welzijn van ouderen. Dus ook thuiswonende ouderen zijn in de periode voor een verpleeghuisopname al vrij eenzaam, angstig en ervaren ze weinig controle over hun leven.

Verpleeghuisopname relatief lang uit te stellen

Ten tweede, speelt de context waarin onderzoek wordt gedaan mogelijk een rol. Ons onderzoek is gebaseerd op Nederlandse data, en voor onze bevindingen lijkt de Nederlandse context specifiek van belang. In Nederland is het voor veel ouderen mogelijk om lang thuis te blijven wonen met veel thuiszorg en/of mantelzorg. Een verpleeghuisopname is daardoor relatief lang uit te stellen en het moment van opname redelijk goed te sturen, wat maakt dat ouderen vlak voor een verpleeghuisopname vaak in relatief slechte gezondheid zijn en een laag welzijn ervaren.

Verslechtering welzijn na opname van korte duur

Een laatste reden waarom onze bevindingen afwijken van wat mensen verwachten is dat ouderen tot op zekere hoogte wennen aan hun nieuwe woonsituatie. We zien in ons onderzoek dat het welzijn van ouderen na opname kortdurend verslechtert waarna het weer terugkeert naar het niveau voor opname. 

Kwaliteit van leven

Wat kunnen we met deze resultaten? Ze laten allereerst zien dat het belangrijk is te beseffen dat het welzijn van ouderen in verpleeghuizen vaak laag is, niet per se door de verpleeghuisopname zelf, maar met name omdat verpleeghuisbewoners oud zijn en een slechtere gezondheid hebben. Dit benadrukt dat aandacht voor kwaliteit van leven belangrijk is voor verpleeghuisbewoners én voor thuiswonende ouderen vlak voor de opname, aangezien ze met vergelijkbare problemen te maken hebben. Onderzoek dat naast eenzaamheid, controleverlies en ervaren angst en depressie ook andere aspecten meet die belangrijk zijn voor het welzijn van ouderen kan helpen om meer nauwkeurig uit te zoeken hoe het welzijn van ouderen verbeterd kan worden. Hiervoor is niet alleen goede zorg relevant maar ook andere vormen van hulp. Door ondersteuning van professionele hulpverleners, mantelzorgers en/of vrijwilligers kunnen ouderen ondanks hun toenemende gezondheidsproblemen en beperkingen een zo goed mogelijk leven hebben, in het verpleeghuis en daarbuiten.

Het verschil in gemiddelde eenzaamheidsscore tussen personen voor een verpleeghuisopname en de algehele bevolking (70-74-jarigen en 85-89-jarigen) is een stuk groter dan tussen personen net voor en net na een verpleeghuisopname.

Bron: Eigen berekeningen op basis van data van de Gezondheidsmonitor 2012 en 2016 gekoppeld aan administratieve data van Centraal Bureau voor Statistiek. De eenzaamheids-schaal loopt van 0 (niet eenzaam) tot 11 (zeer eenzaam), waarbij een score van 0-2 wordt gecategoriseerd als “niet eenzaam”, 3-8 als “matig eenzaam”, 9-10 als “sterk eenzaam” en 11 als “zeer sterk eenzaam”.