Maatschappelijke voorkeuren voor leeftijdselectie op de intensive care

Artsen stelden dat er, volgens het draaiboek[1], in het uiterste geval triage op basis van leeftijd diende plaats te vinden, waarbij men een hogere prioriteit aan jongeren dan aan ouderen geeft. Zowel Minister Van Rijn als Minister Van Ark (Medische Zorg) reageerden echter dat dit leeftijdsdiscriminatie was en dat zij die wilden verbieden.[2] Hun voorkeur ging uit naar een loting waarbij iedereen even veel kans maakte op een plek op de IC. Dit roept de vraag op wat hier vanuit economisch perspectief over geadviseerd kan worden, maar ook wat de Nederlandse bevolking hiervan vindt. Dr. Arthur Attema van Erasmus School of Health Policy & Management (ESHPM) zet uiteen welke voorkeuren hierin de maatschappij heeft.

Het veelgebruikte kwaliteitsgewogen levensjaar (quality-adjusted life year: QALY) model voorspelt dat jongeren over het algemeen de voorkeur krijgen omdat zij naar verwachting langer leven en gemiddeld meer gezondheidswinst kunnen behalen door een IC-opname. Het behandelen van jongeren zou dan meer QALY’s opleveren tegen dezelfde kosten en daardoor kosteneffectiever zijn dan het behandelen van ouderen of het behandelen van willekeurige patiënten via loting. Dit lijkt ook een impliciete aanname in het draaiboek te zijn, naast het gegeven dat ouderen al meer QALY’s hebben ontvangen gedurende hun leven dan jongeren.

Het is echter ook belangrijk te onderzoeken welke voorkeuren de bevolking heeft. Het zou kunnen dat zij niet per se de meest kosteneffectieve oplossing prefereren, maar ook een gelijkwaardige verdeling van, en toegang tot, de zorg hoog in het vaandel hebben staan. In dat geval is het mogelijk dat de gezondheidswinst van bepaalde groepen in de samenleving meer gewicht krijgt dan die van andere groepen. In een recent onderzoek onder 1000 deelnemers, representatief voor de Nederlandse bevolking, toonden dr. Arthur Attema, prof.dr. Werner Brouwer (ESHPM) en dr. Jorge Luis Pinto[3] (Universidad de Navarra) aan dat dit inderdaad zo is: een extra QALY voor een patiënt van 80 jaar kreeg bijna twee keer minder gewicht dan een QALY voor een patiënt van 20 of 50 jaar. Aangezien het hier om 1 kwaliteitsgewogen levensjaar ging, stond deze voorkeur los van de hogere verwachte gezondheidswinst van jongeren. Daarnaast was het opvallend dat deze voorkeur voor jongeren ook door ouderen zelf werd uitgesproken. Dit geeft dus een extra reden om bij extreme schaarste op de IC op basis van leeftijd te prioriteren in plaats van op basis van loting.

Hoewel het een nobel streven is om iedereen gelijke kansen te geven, is dit beleid in tegenstrijd met zowel het maximaliseren van gezondheidswinst als de voorkeuren van de bevolking met betrekking tot het prioriteren op basis van leeftijd. Het is natuurlijk te hopen dat dergelijke beslissingen nooit genomen hoeven te worden, maar mocht het onverhoopt toch nodig zijn, dan zou het kabinet er goed aan doen zijn mening te heroverwegen.

[1] Zie: “Draaiboek voor beddentekort IC: jong gaat uiteindelijk voor oud”. 16 juni 2020. https://nos.nl/artikel/2337465-draaiboek-voor-beddentekort-ic-jong-gaat…

[2] Zie: “Van Rijn: geen leeftijdselectie bij plaatsgebrek IC”. 16 juni 2020. https://nos.nl/artikel/2337483-van-rijn-geen-leeftijdselectie-bij-plaat… en “Kabinet wil geen leeftijdselectie op intensive care, artsen houden vast aan draaiboek”. 5 januari 2021. https://nos.nl/artikel/2363133-kabinet-wil-geen-leeftijdselectie-op-int….

[3] Zie: Attema AE, Brouwer WBF en Pinto JL (2021). Reference-dependent age weighting of QALYs. Working paper, en: Attema AE, Brouwer WBF en Pinto JL (2021). The role of perceived utility of full health in age weighting. Working paper.