Maatschappelijke initiatieven ontstaan niet uit het niets

Meerwaarde voor de stad

Maatschappelijke initiatieven regelden voedselvoorziening en maaltijden aan huis, corona-proof vermaak, (digitale) maatjes en digitale hulpmiddelen. Coalities van fondsen, bedrijven, welzijnsorganisaties en de gemeente ondersteunden deze initiatieven. Dit heeft een grote meerwaarde voor de stad: initiatieven en coalities zorgen voor maatschappelijke veerkracht: bestaande contacten versterken, nieuwe verbindingen ontstaan en de samenhang in de stedelijke samenleving neemt toe. Maatschappelijke initiatieven beschikken over de flexibiliteit, pro-activiteit en creativiteit om snel een antwoord te bieden op urgente hulpvragen en problemen. En zeker wanneer formele zorg- en welzijnsorganisaties de tijd nodig hebben om zich aan een nieuwe (crisis)situatie aan te passen, biedt dit uitkomsten. Bovendien laten maatschappelijke initiatieven vaak alternatieve aanpakken zien voor complexe problemen in een stad in crisistijd.

Kwetsbaar zonder structurele coalitiepartner

Initiatieven zijn kwetsbaar in hun voortbestaan. Initiatiefnemers hebben vaak duurzame relaties opgebouwd met hun doelgroep en vrijwilligers, maar de meeste coalitiepartners, waaronder de gemeente, zijn eenmalig en tijdelijk verbonden. Het is daarom moeilijk voor initiatieven om vol te houden. Ook wordt de ‘nieuwe manier van werken’ waar de crisis om vraagt (dicht op de samenleving, betrokken en flexibel) nauwelijks voortgezet: na enige tijd neemt het ‘normale werk’ het weer over. Het is dus sterk de vraag of deze hoopgevende initiatieven ook in staat zijn bij te dragen aan de veerkracht en het herstel van de samenleving op de langere termijn.

Netwerken in de stad stimuleren

Veel ondersteuning voor maatschappelijke initiatieven komt ad hoc tot stand en op basis van bestaande contacten. Met andere woorden: niet de meerwaarde van een initiatief bepaalt of deze ondersteuning krijgt of niet, maar of initiatiefnemers al bestaande contacten met de lokale overheid hebben. Maatschappelijke coalities werden mogelijk in coronatijd omdat er in de stad al veel netwerken tussen bewoners, ondernemers, gemeente, fondsen, welzijnsorganisaties en bedrijven bestaan. Deze netwerken zijn vaak het resultaat van jarenlange investeringen door verbindende personen in de wijken, kwartiermakers binnen de ambtelijke organisatie, gedreven bewoners en ondernemers, en maatschappelijke organisaties – soms tegen de klippen op. Deze studie toont eens te meer aan dat deze netwerken lonen, dat formeel en informeel elkaar nodig hebben en dat de netwerken in de stad lange termijn onderhoud en investering nodig hebben. Om het ontstaan en voortbestaan van initiatieven makkelijker te maken, raden de onderzoekers aan om de gemeentelijke organisatie en maatschappelijke instanties beter te doen aansluiten op lokale netwerken in de stad, een divers palet aan ondersteuning te bieden aan maatschappelijk initiatieven, en te zorgen voor synergie tussen informele netwerken en formele instanties.

Het onderzoek Maatschappelijke coalities in coronatijd is mogelijk gemaakt door een subsidie van ZonMw en Kenniswerkplaats Leefbare Wijken.

Downloaden rapport en podcast

Maatschappelijke coalities in coronatijd. Naar spontaan initiatief naar duurzaam samenwerkingsverband | Beitske Boonstra, Sophie Claesens
Uitgave: Kenniswerkplaats Leefbare Wijken, maart 2021
ISBN 9789075289503

Er is ook een podcast over het onderzoek gemaakt. Terugluisteren via Spotify