De marktwerking in de zorg heeft de hooggespannen verwachtingen nog niet waargemaakt, maar hoe kan het beter? Dat is een centraal thema in het proefschrift van Karel Stolper (Erasmus School of Health Policy & Management) die werkt voor zorgverzekeraar CZ.
Stolper ziet dat zorgverzekeraars in de praktijk vooral op prijs en te weinig op kwaliteit sturen. Hij pleit ervoor om concurrentie in sommige zorgdomeinen los te laten en komt in zijn proefschrift met concrete voorstellen. ''Mijn pleidooi kan voor sommige verzekeraars wat ongemakkelijk zijn.''
Je hebt onder meer onderzocht hoe Nederlanders denken over zorgverzekeraars. Wat valt op?
''Ik was benieuwd of mensen snappen welke rol zorgverzekeraars vervullen. De zorgverzekeraars kopen zorg in namens de verzekerden, dat is een belangrijk uitgangspunt van het stelsel. Weten mensen dat überhaupt, of kopen ze gewoon een polis voor een bepaalde prijs? Onderzoeksdeelnemers wisten dit meestal wel, meer dan ik van tevoren dacht. Maar vervolgens kreeg ik in focusgroepen en de survey terug dat verzekerden niet goed kunnen beoordelen of verzekeraars de zorg goed inkopen. Ook zie je dat er weinig vertrouwen is in zorgverzekeraars.''
Waar duidt dat voor jou op?
''Het belangrijkste punt is dat mensen niet genoeg informatie hebben om verzekeraars te kunnen beoordelen. Dat is al geen lekkere start om het systeem goed te laten werken. De mogelijkheid om te wisselen tussen zorgverzekeraars was bedoeld om verzekeraars te prikkelen om zo goed mogelijk zorg in te kopen. Maar als verzekerden dat niet kunnen beoordelen werkt het systeem niet zoals het bedoeld is. Het lage vertrouwen is, denk ik, iets waar zorgverzekeraars mee moeten leren leven. Ze hebben niet zo'n dankbare taak omdat ze de portemonnee moeten bewaken. Dat betekent dat ze soms tegen een behandelaar moeten zeggen dat een bepaalde behandeling niet meer kan.''
Je hebt ook gesproken met tal van zorgverzekeraars. Wat haal je daaruit?
''Wat heel sterk terugkwam, is dat zorgverzekeraars wel de prikkel ervaren om op kosten te sturen, maar niet om op kwaliteit te sturen. Sterker nog: de zorgverzekeraars ervaren negatieve prikkels om dat te doen. Stel dat zij een bepaalde zorgaanbieder niet meer willen contracteren omdat die slechte zorg levert. Dan heb je kans dat mensen een andere verzekeraar gaan kiezen. Een CEO zei letterlijk: ‘Dit kan ons 100.000 klanten kosten’. Zorgverzekeraars voelen wel een maatschappelijke missie om op kwaliteit te sturen, maar het systeem motiveert niet om dit ook echt te doen.''
''Het is problematisch als het systeem alleen op prijs stuurt want de gesprekken gaan dan alleen maar over dat zorg te duur is''
Karel Stolper
Promovendus
Waarom is dat problematisch?
''Het idee achter het huidige systeem was dat er een optimum zou ontstaan door kwaliteit en prijs te wegen. Als je vervolgens een systeem krijgt dat alleen maar op prijs stuurt en niet op kwaliteit, is dat problematisch. De gesprekken gaan dan alleen nog maar over de vraag of zorg te duur is en of het niet wat goedkoper kan.''
Heeft het huidige zorgstelsel dan zijn beste tijd gehad?
''Je kunt zeggen dat de marktwerking de verwachtingen niet volledig heeft waargemaakt. Het systeem is niet perfect, maar wat zijn dan de alternatieven? Je kunt de overheid een grotere rol geven en de minister laten beslissen welke zorg er ingekocht gaat worden. Of je geeft het overlegmodel meer ruimte en laat het aan de overlegtafel over.''
Kun je op basis van jouw proefschrift zeggen wat het beste werkt?
''Mijn belangrijkste pleidooi is dat je per zorgdomein moet kijken welk mechanisme het beste werkt. Ik denk dat we af moeten van het idee dat er één mechanisme is dat voor de hele zorg werkt. Bij fysiotherapie, waar meer dan 20.000 aanbieders zijn, kan gereguleerde marktwerking goed uitpakken, bijvoorbeeld. Als je dit goed organiseert en je de consument van goede informatie voorziet over de kwaliteit en prijsafwegingen, dan kan de zorgverzekeraar zijn taak goed vervullen. Als je kijkt naar complexe medisch specialistische zorg, waarvan maar een handvol aanbieders zijn, denk aan oncologie, kan de minister prima een knoop doorhakken.''
''Mijn pleidooi om concurrentie los te laten voor sommige sectoren kan voor een aantal verzekeraars wat ongemakkelijk zijn''
Karel Stolper
Promovendus
En wanneer is samenwerking juist belangrijk?
''Dat gaat om sectoren waar de minister de beslissing niet goed kan overzien en waar de markt niet goed werkt. Bijvoorbeeld omdat consumenten niet goed doorgronden welke afwegingen de verzekeraar maakt. Hier denk ik aan de huisartsenzorg en de complexe GGZ. Je moet dan wel goed nadenken hoe je die samenwerking organiseert en met welke partijen. Ook zijn er juridisch nog wel wat haken en ogen. Samenwerking is jarenlang het toverwoord geweest, maar ik zie ook dat zorgbestuurders de buik vol hebben van die eindeloze overlegtafels waar steeds maar geen knopen worden doorgehakt.''
Je werkt zelf voor een zorgverzekeraar. Hoe kijken die naar de conclusies uit jouw onderzoek?
''Ik denk dat zij de empirische bevindingen vrij snel kunnen onderschrijven. Over waar het heen moet zal meer discussie zijn. Mijn pleidooi om concurrentie los te laten voor sommige sectoren kan voor een aantal verzekeraars wat ongemakkelijk zijn. Daarmee zeg je eigenlijk tegen zorgverzekeraars dat zij een stukje van hun macht moeten inleveren ten gunste van de overheid of de overlegtafel.''
- Promovendus
- Gerelateerde content
