Kun je gewenst gedrag bereiken door middel van btw-maatregelen?

Sommige opiniemakers zijn van mening dat Nederlanders gezonder, eerlijker of duurzamer kunnen worden door middel van een lager btw-tarief. De btw is volgens haar echter slechts een effectief middel voor het ophalen van geld voor overheidsuitgaven. Andere doelen, zoals de gezondheidsbevordering door groente- en fruitconsumptie en duurzaamheid stimuleren via land- en kringloopwinkels, zijn minder gemakkelijk te bereiken.

Pigouviaanse belasting

Een Pigouviaanse belasting, genoemd naar de bedenker van het concept, Arthur Pigou, zorgt ervoor dat maatschappelijke kosten tot uitdrukking komen in de marktprijs.  De Nederlandse vliegbelasting, de Londense congestietaks en de Europese plasticbelasting zijn enkele voorbeelden van Pigouviaanse belastingen.

Harmonisatie

De btw is echter geen Piqouviaanse belasting, maar een in de Europese Unie (EU) geharmoniseerde belasting. Het doel van deze algemene verbruiksbelasting is het binnenbrengen van inkomsten voor de nationale overheid en de Europese Unie. Lidstaten dragen ongeveer 0,3 procent van de nationale btw-inkomsten af aan de EU. De beleidsruimte die lidstaten hebben is klein: ze moeten zich houden aan de Europese btw-regelgeving. Er is een beperkt aantal goederen en diensten waarop lidstaten een verlaagd btw-tarief of vrijstelling kunnen toepassen. Vanuit de Europese Commissie ligt er een voorstel om lidstaten meer vrijheid te geven bij het toepassen van het verlaagde btw-tarief, maar daarover is nog geen overeenstemming.

Doelmatig

De vraag rijst ook of een btw-verlaging wel het beoogde doel bereikt. Het Centraal Planbureau stelt dat dat niet het geval is. Mensen met lagere inkomens gebruiken een groter gedeelte van hun totale inkomen voor consumptie. De consumptiebelastingen drukken daarom vaak onevenredig op deze mensen. Een specifieke maatregel voor mensen die hun gedrag wel willen veranderen, maar daar onvoldoende inkomen voor hebben, is effectiever dan een btw-verlaging voor iedereen.

Hemels is geen voorstander van ineffectieve en moeilijk uitvoerbare btw-maatregelen: “Er is zeker reden om maatschappelijke kosten en baten beter tot uitdrukking te brengen in de prijs van producten, maar de btw is daarvoor ongeschikt. Voor op korte termijn haalbare en effectieve oplossingen is meer creativiteit nodig.”