Koffie met of zonder heffing?

Nederland wordt daarbij vaak genoemd omdat in Nederland veel internationale concerns een holding hebben gevestigd. De kreten 'belastingontduiking' en 'ontgaan van belastingen' worden veelvuldig in de mond genomen. In Engeland ontstond er maatschappelijke onrust omdat Starbucks (van de koffie) in Engeland fiscaal verliezen maakt terwijl het concern aan investeerders vertelt dat in Engeland Starbucks het best draait. Hier komt het verschil tussen de commerciële en de fiscale balans weer om de hoek kijken, waar commercieel de kosten van de concernmaatschappijen onderling niet worden gezien leveren die fiscaal in landen wel aftrekposten op. Wat gebeurt er in Engeland waardoor Starbucks en andere grote concerns (zoals Google, Amazon, Ikea) hun winst in onder andere Engeland drukken?

Dit komt onder meer omdat dochterondernemingen royalty's moeten betalen voor het merkrecht en de naam Starbucks. De merkenrechten en de naam zijn ondergebracht in een vennootschap in Nederland, die op zijn beurt het merkrecht heeft aangekocht (of geleased) van de oorspronkelijke firma. De betaalde royalty's komen ten laste van de winst in Engeland, en de uit Engeland ontvangen royalty's vallen in Nederland weg tegen de afschrijving (of het leasetarief) op het merkrecht. Verder is er meestal een afspraak met de belastingdienst (een ruling) waarover precies geheven wordt. Dat kan bijvoorbeeld een vast percentage over de inkomende royalty’s minus de uitgaande royalty's zijn.  De heffing in Nederland valt daardoor meestal heel laag uit, ook omdat op de geldstroom die vervolgens Nederland verlaat geen (bronstaat)heffingen worden toegepast. Nederland pikt op die manier een graantje mee. Als alles normaal verloopt wordt er in het land van ontvangst van de geldstroom die afkomstig is uit Nederland wel geheven. Dat kan mogelijk wel een land zijn waar het tarief van heffing over bedrijfswinsten heel laag is. (zoals de Kaaimaneilanden)

De vraag die opkomt bij dergelijke constructies is of Nederland een verwijt valt te maken. Volgens de Nederlandse en internationale regels, vastgelegd in belastingwetgeving en verdragen is er niets mis met deze structuren. Van oudsher wordt er door internationaal opererende concerns gebruik gemaakt van de verschillen in de belastinggrondslagen tussen de landen, en het fiscale verdragennetwerk. Ook daar is theoretisch niets mis mee. In deze situatie is aan Nederland niet veel te verwijten. Ook andere landen kunnen dit soort zaken zonder problemen regelen.

Of het moreel verantwoord is om in een land op basis van een boven geschetste constructie weinig of geen vennootschapsbelasting te betalen is natuurlijk een andere vraag. Hier lijkt er langzaam een andere stemming te ontstaan, namelijk dat het niet betalen van belasting in een land waar gebruik wordt gemaakt van faciliteiten onfatsoenlijk is. Dit is waarschijnlijk het gevolg van de economische crisis, waarbij aan iedereen offers gevraagd worden waaraan deze grote multinationals zich onttrekken, althans waar het de vennootschapsbelasting betreft. Het is dus niet strafbaar maar misschien wel minder fatsoenlijk.

Starbucks verdedigde zich in Engeland met een brief waarin werd gesteld dat er in Engeland in de 700 winkels meer dan 8.500 mensen werkzaam zijn waarvoor wel loonbelasting en premies worden betaald en dat er grote investeringen worden gedaan in winkels en infrastructuur[1]. Daarnaast wordt er ook gewoon omzetbelasting afgedragen, en worden er door de activiteiten van het concern vele indirecte banen (bij toeleveranciers en in onderhoud) gecreëerd.

De vraag is of de verontwaardiging niet erg selectief is. Vanuit Engeland lijkt dat wel het geval te zijn, elk land heeft namelijk in zijn belastingsysteem regelingen opgenomen die het land aantrekkelijk moeten maken voor investeerders. Zo doet Nederland het met zijn uitgebreide verdragen netwerk en de mogelijkheid om vooraf met de inspecteur afspraken te kunnen maken (rulings). Het Verenigd Koninkrijk heeft voor rijke particulieren een regeling opgenomen die ze naar Engeland moet lokken om daar een huis te kopen en geld uit te geven. (de regeling voor 'non-domiciled residents'). Het selectief naar anderen wijzen is naar mijn oordeel geen goed uitgangspunt.

Waar in de economische literatuur wordt uitgegaan van de zogenaamde 'homo economicus' wordt de homo economicus die actief op zoek gaat naar de optimale belastingpositie als een belastingontduiker afgeschilderd, zelfs als de gekozen weg op basis van de wet is toegestaan. Belastingen zijn voor een onderneming immers gewoon kosten.

Kan de overheid een bijdrage leveren? Dat lijkt moeilijk zolang de heffingsgrondslagen van verschillende staten nog verschillend zijn, en elk land concurrerend in Europa wil zijn om buitenlandse bedrijven, en dus investeringen te lokken. In dat kader is het streven van de Europese Commissie om te komen tot een gemeenschappelijke heffingsgrondslag (de CCCTB)  een goed initiatief, hoewel de regeringen van de lidstaten, doorgaans om hun bedrijfsvriendelijke regelingen in stand te kunnen houden, hiertegen ernstige bezwaren hebben.

Moet Nederland alléén iets doen? Dat zouden de landen die vergelijkbare en andere bedrijfsvriendelijke regelingen in hun wetgeving hebben graag willen, maar dat lijkt mij in tijden van crisis niet verstandig. Tot de tijd dat we één grondslag hebben is er bij een goede kop koffie nog veel  te overdenken en te bespreken.