Leraren weten zich niet altijd raad met de steeds meer diverse klassen. Sabrina Alhanachi (Erasmus School of Social and Behavioral Sciences) bracht in haar proefschrift in kaart hoe dit beter kan. Ze onderzocht hoe het in Nederland is gesteld met cultuur responsief lesgeven (CRL). Ook zette zij bij een aantal middelbare scholen ‘professionele leergemeenschappen’ op. Haar onderzoek laat onder meer zien dat de houding van de school belangrijk is.
Nederland kent een steeds grotere etnische en culturele diversiteit. Toch voelt slechts 17% van de Nederlandse docenten zich goed voorbereid op het lesgeven in cultureel diverse klassen of meertalige klassen. Voor haar promotieonderzoek nam onderwijswetenschapper Sabrina Alhanachi vragenlijsten af bij leerlingen en docenten en interviewde ze docenten en teamleiders. Ook zette ze bij vier middelbare scholen professionele leergemeenschappen op. Daarin stonden docenten samen met hun collega's stil bij hun eigen opvattingen en kennis over diversiteit. Ook werkten zij aan vaardigheden om lessen cultureel responsiever te maken.
Haar onderzoek richtte zich op het in kaart brengen van cultuur responsief lesgeven (CRL) in Nederland en het identificeren van obstakels en succesfactoren. “CRL is een visie op onderwijs waarbij je de migratieachtergrond van leerlingen niet als een barrière ziet, maar juist als een bron om van te leren”, legt de promovenda uit. “Leerlingen vanuit verschillende culturen nemen allemaal eigen culturele ervaringen en perspectieven mee. Bij cultuur responsief lesgeven ben je hier als docent je bewust van en speel je daar ook op in. Zo kun je in de lesstof, maar ook in de communicatie en de omgang, beter aansluiten op de belevingswereld van alle leerlingen.”
Gouden Eeuw of donkere periode?
Als voorbeeld noemt ze de verschillende omgangsvormen waar jongeren mee zijn opgegroeid. Zo hebben sommige leerlingen van huis uit geleerd dat je pas mag praten als je het woord krijgt: “Een docent die dit niet weet, denkt mogelijk dat een leerling die stil is weinig proactief gedrag laat zien of dat er misschien thuis dingen spelen. Ook de lesstof zelf kent vaak een westers perspectief. Denk aan de geschiedenisles: Vaak wordt de Gouden Eeuw in een heel positief daglicht gesteld. Voor nazaten van tot slaaf gemaakten is dit juist door het slavernijverleden een donkere periode. In het onderwijs moet meer ruimte gemaakt worden voor andere perspectieven.”
“Vaak doen docenten hun best om alle leerlingen hetzelfde te benaderen. Hiermee negeer je de achtergrond van leerlingen en een deel van hun identiteit .”
Sabrina Alhanachi
Promovenda - Erasmus School of Social and Behavioural Sciences
Volgens Alhanachi is een omslag nodig om de kansenongelijkheid in het onderwijs tegen te gaan. Ze denkt dat cultuur responsief lesgeven (CRL) een bijdrage kan leveren. Eerder onderzoek liet zien dat CRL de leerprestaties en de motivatie van leerlingen met een migratieachtergrond verbetert en ook dat zij zich meer thuis voelen. “Vaak doen docenten, meestal goed bedoeld, hun best om alle leerlingen hetzelfde te benaderen. Maar hiermee negeer je de achtergrond van leerlingen en ook een deel van hun identiteit. Dat kunnen scholieren moeilijk thuislaten.”
Maar hoe zorg je voor een ommekeer in het denken? Dat blijkt voor veel docenten nog niet zo makkelijk, zag de promovenda. Het vraagt dat ze zich meer leren verplaatsen in de perspectieven van anderen en daarbij moeten ze soms hun eigen wereldbeeld herzien. “Veel docenten zagen het liefst dat ik kwam met een duidelijk lesplan, zo van ‘zeg het maar hoe we het moeten doen’. Maar cultuur responsief gedrag leer je niet uit een boekje. Je moet je eerst bewust zijn van je eigen opvoeding, normen en waarden die je mee hebt gekregen en hoe dat invloed heeft op jouw manier van lesgeven.”
Leerling als sparringpartner
In de leergemeenschappen die Alhanachi ontwierp kwamen docenten van vier scholen een jaar lang meerdere keren bijeen. Het uiteindelijke doel was het ontwikkelen van cultureel responsieve les of het aanpassen van een bestaande les. Zo besefte een economiedocent dat rente in de islam verboden is en betrok hij dit onderwerp in de lessen om aan te sluiten bij de leerlingen met een islamitische achtergrond. “Wat ook kan is dat hij een leerling dit zelf laat uitleggen. Bij cultureel responsief lesgeven is de insteek dat je de leerling als sparringpartner ziet”, zegt ze.
Houding school belangrijk
Uit de leergemeenschappen bleek dat de houding van de school ertoe doet. Naarmate de school meer oog heeft voor zowel verschillen als overeenkomsten, lijken docenten meer gemotiveerd om zich te verdiepen in CRL. Eerder onderzoek liet zien dat meer vertrouwen in eigen competenties het toepassen van CRL bevordert. De opvattingen van de school lijken aan dit zelfvertrouwen bij te dragen, zo bleek uit de vragenlijsten die de promovenda afnam onder 145 leraren. Opvallend genoeg maakte het niet uit hoe lang een docent als voor de klas staat. Wel bleek dat docenten die op een diverse school werken, meer vertrouwen krijgen in hun eigen competenties. En als een docent zelf een migratieachtergrond heeft, blijkt dit zelfvertrouwen ook sterker te zijn.
Alhanachi werd voor haar onderzoek deels gedreven door haar eigen ervaringen. Ze kreeg een veel lager schooladvies dan ze bleek aan te kunnen. Net als veel leerlingen met een migratieachtergrond werd ze naar het VMBO gestuurd. In de tweede klas ging ze alsnog naar het VWO, waar Alhanachi nog steeds hoge cijfers haalde. “Ik had in groep 8 last van faalangst, maar mijn docent zag dat niet zo. Mijn ervaring is niet uniek. Het overkomt nog steeds veel leerlingen met een migratieachtergrond. Ik hoop dat docenten steeds meer de potentie leren zien van alle leerlingen door meer aan te sluiten bij hun leefwereld.”
- Meer informatie
Sabrina Alhanachi werkt als trainer en adviseur en geeft onder meer lezingen bij scholen over cultureel responsief lesgeven. Op 9 februari verdedigt ze haar proefschrift ‘Creating Space for Culturally Responsive Teaching. A multi-method study in Dutch secondary education.’
- Gerelateerde content
