Huidig stelsel van belastingen, toeslagen en uitkeringen kan doelmatiger

Als de Nederlandse overheid het belasting- en uitkeringsstelsel zou optimaliseren, dan zouden middeninkomensgroepen een lager en de lage inkomensgroepen een hoger netto inkomen ontvangen ten opzichte van het huidige stelsel. De reden voor die sub-optimaliteit is dat de marginale tarieven in het huidige stelsel oplopen met inkomen tot aan modaal, terwijl die zouden moeten dalen om de doelmatigheidsverliezen van herverdeling te minimaliseren. Marginale tarieven zijn namelijk economisch veel schadelijker als die in de dichtbevolkte middengroepen worden verhoogd.

Vlaktaks

De vlaktaks is een inferieur instrument om doelmatig inkomen te herverdelen, omdat de overheid minder gericht de belastingdruk kan verlagen voor bepaalde inkomensgroepen. Aldus resulteert een groter doelmatigheidsverlies bij dezelfde herverdeling of een kleinere herverdelingswinst bij hetzelfde doelmatigheidsverlies. Zoutman berekent dat de invoering van een vlaktakstussen 0,5 tot 9% van het bbp aan welvaart kost – afhankelijk van maatschappelijke voorkeuren voor herverdeling – ten opzichte van het optimale belastingstelsel.

Toptarief

Het huidige toptarief van 52% moet niet verder worden verhoogd. Een hoger toptarief levert geen extra belastingopbrengsten op, maar wel grotere doelmatigheidsverliezen, aangezien topinkomens een lager belastbaar inkomen verwerven.

Urenverificatie

De afruil tussen doelmatigheid en rechtvaardigheid ontstaat doordat de overheid geen onderscheid kan maken tussen mensen die niet kunnen werken en mensen die niet willen werken. De overheid kan dit onderscheid scherper maken door het aantal gewerkte uren te verifiëren, maar dat is niet zonder kosten van administratie en controle. Als de overheid gebruikt maakt van informatie over gewerkte uren, en inkomensoverdrachten daarvan afhankelijk maakt, dan dalen de kosten van herverdeling. De welvaartswinst van urenverificatie is ongeveer 1,4% van het bbp.

Welvaartsgewichten

Op basis van het huidige belasting- en uitkeringsstelsel kunnen sociale welvaartsgewichten worden bepaald. Deze geven aan hoeveel belang de overheid hecht aan inkomensherverdeling naar bepaalde inkomensgroepen. Het onderzoek toont aan dat de welvaartsgewichten oplopen tot aan modaal en daarna weer scherp afnemen. De overheid hecht dus een groter belang aan inkomensherverdeling naar de middengroepen dan aan inkomensherverdeling naar de werkende armen.

Partijprogramma’s

Een analyse van de verkiezingsprogramma’s van SP, PvdA, CDA en VVD toont aan dat zij een nog groter gewicht toekennen aan de middengroepen. Bovendien kennen alle politieke partijen vrijwel dezelfde welvaarstsgewichten toe aan de verschillende inkomensgroepen. Politieke partijen concurreren blijkbaar sterk om de middengroepen, waarbij hun ideologische voorkeur voor herverdeling verwatert.

Vermogensrendementsheffing

Tenslotte maakt het proefschrift een empirische analyse van de grote belastinghervorming in 2001. De vermogensrendementsheffing in Box-3 over inkomsten uit besparingen, zoals rente en dividend, heeft veel minder invloed op spaar- en portfoliogedrag van huishoudens dan tot nu toe werd aangenomen.