Hoe slecht zijn wij in het herkennen van leugens?

Wat moeten we weten over liegen?

Volgens Van der Zee is een ding dat iedereen zou moeten weten over liegen dat mensen beter zijn in liegen dan het detecteren ervan. Dit heeft te maken met verschillende dingen. ‘Je kunt het vanuit een evolutionair perspectief bekijken. Je ziet dan dat op het moment dat jij je net iets beter voor kunt doen dan dat je eigenlijk bent, je de kans op nageslacht vergroot, en dat betekent dus dat je meer genen verspreid en deze kwaliteit dus geërfd wordt.’ Ook heeft het te maken met de mogelijke negatieve gevolgen van leugendetectie, vertelt Van der Zee. ‘Op het moment dat je iemand beschuldigd van een leugen maar het is niet echt een leugen, dan wordt dat als heel negatief ervaren. Vroeger betekende dat dat je uit de groep lag en in de tijd van de jagers en verzamelaars betekende dat waarschijnlijk dat je doodging.’

Hoe slecht zijn wij in het herkennen van leugens?

Mensen zijn dus niet goed in het herkennen van leugens, maar hoe slecht zijn we er eigenlijk in? ‘Niet heel veel beter dan kans’, zegt Van der Zee. ‘In leugenonderzoek zie je meestal dat de helft van de mensen een waarheid vertelt en de helft van de mensen een leugen vertelt. Dus als je altijd zegt dat iemand de waarheid spreekt, heb je het in 50% van de gevallen goed en als je altijd zegt dat iemand liegt dan heb je het ook in 50% van de gevallen goed. Als je een muntje op gooit en random kiest dan heb je het ook gemiddeld in 50% van de gevallen goed en als je mensen instrueert om heel erg goed op te letten op wat iemand zegt, hoe iemand zich gedraagt en om dan een keuze te maken of het een leugen of een waarheid is, dan komt iemand gemiddeld op 54% uit.’ Volgens Van der Zee zijn zelfs mensen die leugens detecteren voor hun beroep er niet heel veel beter in dan gemiddeld.

Non-verbaal gedrag in leugendetectie

Van der Zee heeft in haar onderzoek naar leugendetectie gebruik gemaakt van technologie, waaronder zogenaamde “motion capture” pakken. ‘Er was namelijk discussie over of non-verbaal gedrag, dus de manier waarop je je gedraagt, of dat wel een interessante manier is om te kijken naar liegen en of je op basis daarvan leugens kan detecteren. Vroeger was er de consensus dat dit niet zo goed werkte, dat je beter kan kijken naar wat iemand zei in plaats van de manier waarop ze zich gedroegen.’ Van der Zee merkte echter op dat dit tot nu toe alleen onderzocht was door video opnames te maken en te kijken naar de bewegingen die ze maakte. ‘Dat is natuurlijk een hele beperkte manier van naar gedrag kijken, we bewegen veel meer dan alleen de grote bewegingen.’ Uit haar onderzoek bleek dan ook dat mensen meer bewegen als ze liegen dan wanneer ze de waarheid vertellen.