Op 21 september 2021 was het weer Prinsjesdag en presenteerde het demissionaire kabinet zijn laatste begroting. Volgens Bas Jacobs, hoogleraar openbare financiën en economisch beleid aan Erasmus School of Economics, verdient de regering lof voor het coronabeleid. Toch kampt de Nederlandse economie met structurele problemen, zo schrijft Jacobs in een artikel van het NRC en Vrij Nederland.
Onverwachts herstel
De economie is onverwacht goed herstelt dit jaar met een groei van 3,9%. Na twee jaar zit de economie weer terug op het inkomen van 2019 en heeft ze door de crisis slechts 1,5% van het inkomen structureel gemist. Ook de werkloosheid is historisch laag en de krapte op de arbeidsmarkt houdt aan. De overheidsfinanciën hebben de crisis ook goed doorstaan, ook al waren de noodpakketten riant. Het begrotingstekort neemt snel af en de staatsschuld bleef onder de 60% van het bbp. Volgens Jacobs tonen deze cijfers dat bezuinigen in een crisis onverstandig is.
Structurele problemen
Toch kan al het goede nieuws de structurele problemen in de Nederlandse economie niet verhullen, schrijft Jacobs. ‘Na 2022 valt de economische groei terug naar ongeveer 1,5% per jaar door langdurige stagnatie en historisch lage productiviteitsgroei. De rentes op vrijwel alle looptijden van staatsleningen staan nog altijd onder nul. Het belangrijkste macro-economische aanpassingsmechanisme is daardoor kapot’, aldus Jacobs.
‘Door de extreem lage rentes jagen beleggers en welgestelden op rendement in de financiële- en huizenmarkt. Aandelenkoersen en huizenprijzen worden sterk opgestuwd. Starters hebben nu geen schijn van kans meer op de woningmarkt’, schrijft Jacobs. Bovendien blijft de inkomensgroei achter door groeiende marktmacht, tweedeling op de arbeidsmarkt en tekortschietende overheidsinvestering. De marktmacht van bedrijven neemt toe. Een kleine groep grote bedrijven wordt steeds dominanter. Deze monopolievorming zou schadelijk zijn voor de economie volgens Jacobs. Ook schieten de investeringen in onderwijs tekort, en er is nog geen duidelijk plan om de stikstofproblematiek op te lossen.
Structurele hervormingen
Volgens Jacobs is een combinatie van publieke investeringen en structurele hervormingen nodig om op de korte termijn de inflatie, lonen en rentes te verankeren op normale niveaus. ‘Pas dan kunnen centrale banken hun onconventionele beleid staken en rentes verhogen, waardoor huizen en vermogensmarkten afkoelen.’ Ook moet volgens Jacobs het belastingstelsel worden hervormd zodat vermogensinkomsten en -winsten consistent worden belast en de inkomensongelijkheid wordt verkleind.