Het gebruik van smartphones op middelbare scholen is sinds 1 januari 2024 niet meer toegestaan. Sommige scholen verbieden de smartphone enkel in de klas, maar andere hanteren het ‘Thuis of in de kluis’ beleid. De motivatie voor dit verbod is dat smartphones een negatief effect (lijken te) hebben op de concentratie van leerlingen en hun schoolprestaties. Hoe ervaren leerlingen dit verbod zelf, wat zorgt ervoor dat ze zich aan dit verbod houden, en hoe verandert dit als een school langere tijd een verbod heeft? Het SYNC Lab, Healthy Start, en Movez Lab sloegen de handen ineen in het verkennende onderzoek het Unplugged project.
In het Unplugged project worden ongeveer 100 leerlingen tussen de 11 en 18 jaar van een middelbare school gevolgd, waar het ‘Thuis of in de kluis’ beleid was ingevoerd. Dit beleid houdt in dat de smartphone thuisblijft of in de klas wordt bewaard. Het Unplugged project is een mixed-methods project, waarbij onderzoekers kwantitatieve data combineren met kwalitatieve inzichten. Leerlingen vulden om de twee maanden vragenlijsten in over hoe ze in hun vel zaten, wat ze van de regels vonden en hoe veel ze hun telefoon gebruikten thuis en op school. Na een half jaar, volgden focus groepen met de leerlingen om de resultaten te co-analyseren en co-interpreteren. Het project is nog in volle gang, maar uit voorzichtige eerste indruk van de focus groepen en vragenlijst blijkt dat er volgens de leerlingen zowel voordelen als nadelen zijn.
De voordelen van het smartphone verbod volgens leerlingen
In de vragenlijsten en focusgroepen vroegen de onderzoekers leerlingen onder andere wat ze van het smartphone verbod op school vinden. Zo valt het sommigen op dat leerlingen op school socialer zijn tijdens de pauzes en meer gesprekken met elkaar voeren. Voorheen grepen leerlingen bij het verlaten van de klas meteen naar hun telefoon, terwijl ze nu met elkaar in gesprek gaan. Een ander voordeel dat regelmatig genoemd wordt is dat leerlingen zich beter kunnen concentreren, omdat ze minder zijn afgeleid door hun telefoon. Verder geven sommige leerlingen aan dat er minder ‘drama’ (pesten, vechten, ongevraagd filmen) is tijdens de pauze, geven anderen aan dat er juist meer drama is, omdat leerlingen zich vervelen. Ook vanuit de sociale wetenschappen is bekend dat de adolescentie een belangrijke periode voor de sociale ontwikkeling.
De nadelen van het smartphone verbod volgens leerlingen
De nadelen die leerlingen noemen hebben vooral te maken met contact met ouders en vrienden. Leerlingen geven aan dat ze het onprettig en onveilig vinden dat ze niet bereikbaar zijn en niemand kunnen bereiken in noodgevallen of ‘als er iets is’.
Een ander groot nadeel dat ze ervaren heeft te maken met meer praktische zaken, zoals het bekijken van hun rooster of cijfers. Ze geven aan dat school de keus heeft gemaakt om dit digitaal aan te bieden, maar dat nu tegenstrijdig voelt, omdat ze hun telefoon niet meer mogen gebruiken. Verder geven ze aan na schooltijd meer tijd door te brengen op hun telefoon, om de online zaken die ze gemist hebben te compenseren. Daarnaast geven sommigen ook aan dat ze het vervelend vinden dat ze zich niet meer kunnen afzonderen in de pauze (‘in hun eigen bubbel kruipen’) wanneer ze daar behoefte aan hebben.
Leerlingen willen meedenken over het beleid
Na de derde vragenlijst vroegen de onderzoekers aan leerlingen uit de eerste en derde klas om met hen in gesprek te gaan over de eerste bevindingen uit de vragenlijst, maar ook om mee te denken over de analyses. Ze vertelden wat volgens hen de belangrijkste voorspellers zijn van je houden aan het verbod en of je het een goed of slecht idee vindt. En ze vroegen de leerlingen of ze op school ook mee mochten denken over het beleid. Hoewel de school actief leerlingen betrekt bij het beleid, hebben de leerlingen die meededen aan het onderzoek het gevoel dat niemand om hun mening of ervaringen heeft gevraagd. Dit is iets wat ze wel graag willen doen.
Een alternatief beleid op het smartphone verbod
‘Maar hoe moet zo’n verbod er dan wel uitzien?’, vroegen ze de onderzoekers aan de leerlingen. De meerderheid vindt dat je je smartphone niet moet gebruiken in de klas, en staat dus achter een verbod in de klas. Of je je smartphone tijdens de pauzes mag gebruiken lijkt op wat onenigheid te stuiten, alternatieven zouden kunnen zijn dat je alleen kort op je telefoon mag om WhatsApp te gebruiken of je rooster te checken. Waar leerlingen het over het algemeen over eens zijn is dat de smartphone niet thuis of in de kluis achtergelaten hoeft te worden. De telefoon achterlaten in een bak voor aanvang van de les vinden ze een betere oplossing. Volgens de leerlingen leren ze op die manier ook beter om met de drang om je smartphone te pakken om te gaan en maken ze zich minder zorgen over onbereikbaar zijn en of je smartphone niet uit je kluis gehaald wordt.
De komende tijd duiken de onderzoekers verder in de analyses en hopen ze bovendien tot een mooi advies te komen, op basis van de ervaringen van de leerlingen én de huidige kennis, aan de school.
- Meer informatie
Contact: Britt van Sloun, coördinator van het redactie- en communicatieteam ESSB, vansloun@essb.eur.nl