Het systeem dat 9 procentpunten inkomstenbelasting kost

Nederland is het land met de meest scheve intergenerationele vermogensverdeling in heel Europa: dit wordt geïllustreerd door het feit dat Nederlanders hun hoogste vermogen bereiken op het moment dat ze sterven. Gemiddeld hebben Nederlandse ouderen die een huis bezitten een vermogen opgebouwd van niet minder dan 300.000 euro. Dit komt gedeeltelijk door het belastingsysteem: investeren in onroerend goed is zeer aantrekkelijk en slechts haalbaar voor rijke (en daarmee vaak ook oudere) mensen. Huurinkomsten worden niet belast en de vermogensbelasting op huizen is effectief slechts de helft van de normale belasting, omdat slechts de helft van de WOZ-waarde van een huis wordt belast. Bovendien is veel inkomen onverdiend: inkomen waar geen economische inspanning tegenover staat. In een artikelenreeks over het westerse kapitalisme onderbouwt Jacobs de stelling dat onverdiend inkomen een steeds groter deel uitmaakt van het totale inkomen dat door de rijken verdiend wordt. Dit komt mede door het fenomeen dat flexibele werknemers steeds meer risico's van bedrijven gaan dragen, wat de marktmacht van deze bedrijven ten goede komt. 

Fictief rendement op investeringen

Volgens Jacobs is een van de grootste problemen de wijze waarop vermogen belast wordt in Nederland: 'In Nederland betalen we geen belasting op vermogen zoals dividenden, huurinkomsten of vermogenswinsten op aandelen. We belasten namelijk een fictief rendement, wat inhoudt dat we een aanname maken over het rendement dat iemand met zijn vermogen weet te behalen'. Sinds 2001 zijn bijna alle economen en fiscalisten voorstander van een belastingsysteem dat het reële rendement op vermogen belast. Voor economen is dit zeer logisch: de huidige situatie is ondoelmatig, oneerlijk en problematisch voor de overheid, aangezien de huidige wetgeving ruimte laat om schijnconstructies op te tuigen om de belastingdruk op het vermogen te minimaliseren. 

Huizenmarkt

De toename van huizenprijzen is voor een groot deel veroorzaakt door dit systeem: Jacobs maakt de ruwe schatting dat de huizenprijzen toenemen met 1% voor elke 1% aan fiscale voordelen die de huiseigenaren geboden wordt. Netto betekent dit dat het niet veel aantrekkelijker is om een huis te bezitten, maar dat de huizenprijzen wel doorstijgen. Volgens onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) kan de toename in de huizenprijzen niet verklaard worden door een huizentekort. Dit houdt waarschijnlijk in dat het belastingsysteem een van de stuwende krachten is achter de stijging van huizenprijzen. 

Mogelijke oplossing

Als vermogen meer belast zou worden, zouden er meerdere voordelen zijn. In de huidige situatie is het investeren van je vermogen een geprivilegieerde wijze om te sparen: volgens Jacobs kost het huidige situatie jaarlijks 35 miljard euro ten opzichte van de situatie waarin huizen en pensioenen op dezelfde manier belast zouden worden als de reguliere manier van sparen. Om deze hoeveelheid geld in perspectief te plaatsen: dit is het totale bedrag dat jaarlijks geïnvesteerd wordt in het Nederlandse onderwijssysteem. Als we dit geld zouden inzetten om de belastingbetaler tegemoet te komen, dan zouden alle belastingschijven van de inkomstenbelasting naar beneden bijgesteld kunnen worden met 9 procentpunten. Huiseigenaren hebben echter een sterke prikkel om het huidige systeem in stand te houden. Of deze mogelijke oplossing gerealiseerd gaat worden, is moeilijk om te voorspellen.