Handhavende ambtenaar heeft baat bij openbaar maken informatie

Noortje de Boer deed onder andere grootschalig vragenlijst onderzoek onder bijna 1200 inspecteurs van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit. Ook voerde zij meerdere vragenlijst-experimenten uit onder burgers over inspecteurs, maar ook andere handhavende ambtenaren. 

Openbaarmaking helpt handhavende ambtenaren 

In dit onderzoek gaat openbaarmaking over het publiceren van inspectiegegevens en burgers die online een review schrijven over een ambtenaar. Het proefschrift van De Boer laat zien dat deze openbaarmakingen de uitvoering van toezicht door handhavende ambtenaren verbetert. De verbetering is vooral zichtbaar bij handhavende ambtenaren die intensief contact hebben met bedrijven of burgers. Denk hierbij aan slachthuisinspecteurs.

Meer openbaarmaking betekent meer afstand

Door openbaarmaking wordt de interactie tussen ambtenaar en burger ineens deel van de ‘publieke ruimte’ en creëert het een grotere afstand tussen de twee. Deze grotere afstand is, volgens de handhavende ambtenaren, goed voor het toezicht. Volgens De Boer komt dit “doordat er minder hechte banden ontstaan waardoor belangen van ambtenaar en burger zouden kunnen verstrengelen. Doordat dit dus niet kan ontstaan, vinden ambtenaren de uitvoering van toezicht beter.” Ten slotte wordt vaak gesuggereerd dat openbaarmaking tot meer weerstand zou leiden omdat bedrijven of burgers vrezen voor mogelijk reputatieverlies. Het tegenovergestelde blijkt echter het geval.

Burgers zijn niet openlijk negatief maar juist positief over handhavende ambtenaren

Openbaarmaking door publieke organisaties gaat, als instrument, er vooral vanuit dat burgers gestimuleerd kunnen worden zich beter te gedragen. Dit gebeurt door slecht gedrag te bestraffen door het zichtbaar te maken voor iedereen, uiteraard aan de hand van privacywetgeving. De Boer onderzocht of burgers handhavende ambtenaren die zij tegenkomen ook straffen – of ‘shamen’- wanneer zij iets openbaar maken. Het blijkt namelijk dat burgers zich niet vaak openlijk negatief uitlaten over handhavende ambtenaren. Maar als handhavende ambtenaren burgers ondersteunen, denk aan een conducteur die een reiziger extra helpt, laten burgers zich juist positief uit over hen. Dat burgers ambtenaren openlijk straffen is dus de uitzondering en niet de regel. 

BNR Nieuwsradio

Op 12 februari was Noortje de Boer te gast in BNR Nieuwsradio. Luister het fragment terug op 12-02-2020 vanaf 07:50:40.

Promotie

Noortje de Boer promoveert op vrijdag 14 februari 2020 bij Erasmus Universiteit Rotterdam.