Economie en geesteswetenschappen hebben elkaar meer te zeggen dan op het eerste gezicht lijkt. Op 25 en 26 juni 2013 organiseren Randstad, Erasmus School of Economics en Tilburg University een symposium om de verbanden tussen deze onderzoeksterreinen te verkennen, onder de naam Economie, Religie, Governance & Organisatie (ERGO). Het programma bestaat uit een tiental bijdragen, met ruimte voor verdieping en discussie. Sprekers op het ERGO-symposium zijn Lans Bovenberg, Paul van Geest en Peter van Egmond van Tilburg University, Jan Peter Balkenende en Werner Brouwer van de Erasmus Universiteit Rotterdam en Coen Teulings (UvA). Het programma omvat verder een kort debat omtrent de visie van Herman Wijffels op duurzaamheid en groei, onder leiding van oud-premier Ruud Lubbers.
De recente financieel-economische crisis maakt duidelijk dat economie uit meer bestaat dan autonome wetten en processen alleen. Er speelt een menselijke factor mee, in de vorm van keuzes, ethische overtuigingen, en culturele en religieuze achtergronden. Het besef van dat menselijke element is in de recentere economische stromingen sterk doorgedrongen. Zo probeert de gedragseconomie economische theorievorming te verrijken met (sociale) psychologie en stelt daarmee oude, impliciete aannames over menselijk economisch gedrag (de homo economicus) verregaand ter discussie.
Ook groeit het besef dat er grenzen zijn aan materiële economische groei (welvaart). De uitdaging is om een balans te vinden met immateriële groei: welbevinden en geluk (welzijn). En over deze vraagstukken wordt juist in geesteswetenschappen nagedacht.
Omgekeerd staat het domein van geloof en geluk niet zo ver af van het tastbare leven van geld en goed als soms wordt gedacht. De eerste christenen dachten na over de optimale inrichting van het leven, ook in sociaal en maatschappelijk opzicht. Hun opvattingen beperkten zich daarbij niet tot het benadrukken van wereldmijding of het geven aalmoezen. Kloosterregels, bijvoorbeeld, geven blijk van mensenkennis en een geïnspireerde waardering van arbeid. Augustinus' Stad Gods reflecteert op de maatschappelijke orde in breedste zin. En was het niet Jezus zelf die waarschuwde tegen de 'Mammon', de afgod van het geld, maar ook pragmatisch opmerkte dat je er goed vrienden mee kunt maken?
Ten diepste dachten vroegkerkelijke theologen na over menselijke drijfveren. Over vrijheid, rechtvaardigheid en geweten, over begeerte, vertrouwen en verlangen naar geluk. Zij deden dat in het licht van hun geloof en in gesprek met de multireligieuze cultuur van hun tijd. Hun inzichten blijken soms verrassend actueel.
In onze tijd van crisis worden dikwijls categorieën als 'vertrouwen', 'angst' en 'schuld' gebruikt om economische vraagstukken te benoemen. Dat duidt op de levensbeschouwelijke component. Het ERGO-symposium is bedoeld om die voor het voetlicht te brengen. Levensbeschouwing (breed opgevat) bevat een rijk reservoir van vragen aan de economie, met name op het gebied van verondersteld mensbeeld en menselijke drijfveren. Omgekeerd kan de theologie vanuit de economie bevraagd worden. Bijvoorbeeld op de haalbaarheid en effecten van traditionele noties als communiteit, vrijgevigheid en onbaatzuchtigheid.
Dergelijke vragen verdienen doordenking vanuit meer dan één enkel, geïsoleerd vakgebied, en toch ontbreekt dikwijls een interdisciplinaire aanpak. ERGO is bedoeld om daar verandering in te helpen brengen. Het symposium zal daarbij vooral een explorerend karakter hebben. Er worden niet zozeer afgeronde, uitgewerkte onderzoeksresultaten gepresenteerd maar academische aanzetten gegeven tot verdere reflectie en verbinding. Tot de doelgroep behoren beleidsmakers, beslissers en onderzoekers, maar ook mensen uit de praktijk van bedrijfsleven en onderwijs.
Sprekers
Lans Bovenberg (hoogleraar economie Tilburg University, lid Sociaal-Economische Raad) verkent in zijn bijdrage Het goede leven en economie op welke terreinen in de economie aanknopingspunten liggen voor het gesprek met levensbeschouwelijke tradities. Hij doet dit als gelovig christen en econoom. 'Ik wil dezelfde persoon zijn', zegt hij hierover, ‘als econoom en gelovige. Bovendien wil ik bijdragen aan de heelheid van het gefragmenteerde moderne leven, en de samenleving dienen door na te gaan hoe we deze zo in kunnen richten dat mensen hun ware geluk kunnen vinden.’
Jan Peter Balkenende (hoogleraar Erasmus Universiteit Rotterdam, partner Ernst & Young, oud-premier) zal spreken over Duurzaamheid, Internationalisering en Governance. Van overheden en bedrijven wordt steeds vaker gevraagd dat ze ‘meerdimensionaal’ opereren. Dat betekent afwegingen maken tussen individu en collectief, materieel en niet-materieel, korte en lange termijn. Om succesvol zaken te doen moet niet alleen de eigen winst, maar ook duurzaamheid nadrukkelijk op de agenda staan.
Coen Teulings (hoogleraar economie Universiteit van Amsterdam, oud-directeur CPB) bespreekt de wisselwerking tussen markt en moraal in zijn bijdrage Ethiek en economie: Over schuld, boete en samenwerking.
Werner Brouwer (hoogleraar Health Economics aan de Erasmus Universiteit Rotterdam) verkent de relatie tussen religie en welbevinden in Gezondheidseconomie, geloof en geluk.
De lezingen en debatten worden afgewisseld door korte bijdragen van Paul van Geest (hoogleraar kerkgeschiedenis Tilburg University) en Peter van Egmond (postdoctoraal onderzoeker kerkgeschiedenis Tilburg University) over enkele economische kernthema's in het licht van de christelijke traditie.
- Meer informatie
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Ronald de Groot, Communications Officer aan Erasmus School of Economics: rdegroot@ese.eur.nl, tel: +31 (0)10-408 17 62 en mobiel: 06-53 641 846.